Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

Governu Sei Gasta $74.055 bá Festivál Fronteira, Interkámbiu Kulturál no Promove Rekonsiliasaun

Published

on

Hatutan.com, (09 Novembru 2023), Díli—Governu liuhosi Ministériu Juventutde no Desportu, Arte no Kultura (MJDAK), Sekretaria Estadu Arte Kultura (SEAK) ho Centro Nacional Chega!, Institutu Públiku (CNC,I.P) prevee orsamentu $74.055, hodi gasta bá eventu festivál Fronteira 2023, nune’e bele hala’o interkámbiu kulturál, promove rekonsíliasaun entre povu Timor-Leste ho Repúblika Indonézia (RI).

Tais Timor Leste. Foto: Facebook.

“CNC, I.P ho totál $39.055 inklui ona ho atividade Interkámbiu Kulturál bá Jakarta. SEAK ho totál orsamentu alokadu $35.000,” Hatutan.com sita komunikadu, Kinta (09/11/2023).

Lee Mós: Wujudkan Pemajuan Kebudayaan, Indonesia Mengapresiasi Festival Musik dan Budaya Atauro

Komunikadu ne’e mós esklarese katak, orsamentu ida-ne’e ninia númeru seidauk fiksa, tanba bele iha mós aumentu nomós bele hamenus tanba SEAK ho CNC sei halo aprosimasaun bá entidade Estadu, Governu no privada sira ne’ebé hakarak fó apoiu finanseiru bá atividade ne’e tuir rekezitu orsamentu totál bá atividade refere.

Advertisement

Eventu festivál Fronteira 2023 ne’e hala’o ho tema jerál “Interkámbiu Kulturál bá Promove Rekonsiliasaun” ne’ebé sei implementa iha 15 to’o 18 fulan Novembru 2023, iha Rejiaun fronteira entre Timor-Leste no Indonézia, (Batu-Gede ka Rejiaun Autonómia Espesial Oekusse-Ambeno).

Festivál Fronteira 2023 ‘Interkámbiu Kulturál bá Promove Rekonsiliasaun’

Festivál Fronteira 2023 nu’udár instrumentu pás ho objetivu atu hametin lasu amizade entre timoroan sira ne’ebé fahe-malu tanba konflitu pasadu hosi tinan 1974 no hakotu iha tinan 1999 no hametin lasu amizade entre estadu rua.

Festivál Fronteira 2023 projeta bá promosaun bá dame, fraternidade umana valoriza diversidade no pluralidade kultura entre Timor-Leste no Indonézia, promove konetividade no empodera komunidade ka sosiedade sira liuhosi aspeitu kulturál no Istória ne’ebé refleta no inspira interasaun sosial, bazeia bá prinsípiu respeita direitus umanus, toleransia no solidariedade umana no harii hikas kultura dame ne’ebé  nia abut mai hosi fiar, matenek lokál, tradisaun, kultura no arte ne’ebé kontribui bá respeita valóres umanu.

Eventu ne’e sai nu’udár Plataforma bá Muziku sira, grupu ka komunidade teatru, Curadores, eskritor, fotógrafu, Jornalista, peskizadór no estudante sira iha Timor-leste no Indonézia nomós sai prosesu interkámbiu kulturál hodi hamosu komprensaun mútua no valorizasaun bá istória no diversidade kultura.

Advertisement

Festivál Fronteira 2023, ne’ebé hala’o ho “Rekonsíliasaun no Interkámbiu Kulturál” ne’e, ho objetivu atu enkoraja jerasaun foun sira Timoroan hosi Timor-Leste no Timoroan sira iha  Indonézia hodi hanoin krítiku bá tópiku sira ne’ebé relasiona ho memoria sira konflitu polítiku pasadu,  fraternidade umanu, rekonsíliasaun no interkulturalidade  iha rejiaun espesífikamente iha áreia fronteira Timor-Leste no Indonézia.

La’ós ne’e de’it, atu promove kultura diálogu entre jerasaun foun sira iha Timor-Leste no Indonézia liuhosi produsaun konjunta bá konteúdu sira istória no kultura, liuhosi obra arte no literatura sira.

Nune’e mós, promove interkámbiu sai espasu bá kolaborasaun konjunta entre nasaun rua hodi kontribui bá balansu narativu istória.

Rezultadu Espetativa

Centro Chega! I.P no SEAK iha esperansa katak, bainhira realizadór Festivál Fronteira implementa haktuir objetivu sira iha leten, mak sei hamosu rezultadu espetativa sira hanesan mak hanesan, primeiru, forma ona pensamentu krítiku ba jovens ka jerasaun foun sira relasiona ho kultura hametin dame liuhosi rekonsiliasaun.

Advertisement

Segundu, iha ona koñesimentu mutua entre jerasaun foun sira hosi nasaun rua hodi hamosu  produsaun konjunta  ba kontiudu sira kona-ba kultura no istoria liu hosi obra arte literatura.

Ikus liu maka, uainhira liuhosi interkámbiu kulturál, Foin-sa’e sira iha ona koñesimentu kona-bá istória tuir perspetiva parte hotu-hotu nian sei kontribui ba balansu narativu istória no kontribui iha prosesu simu malu no harii dame.

Formatu

Festivál Fronteira 2023 sei realiza durante loron-tolu (15 to’o 18) iha fulan Novembru 2023 no sei hala’o iha iha fronteira Timor-Leste no Indonezia. Festival ne’e sei hatudu Performa ka aprezentasaun arte ho karáter kontemporaniu ho nia tema Rekonsiliasaun.

Atividade

Advertisement

Atividade sira ne’ebé mak sei hala’o iha eventu Festival Fronteira 2023 sei priense ho  atividade mak hanesan tuir mai ne’e:

Konferénsia ka semináriu (kolókiu). Iha atividade ida ne’e, líder istóriku sira hosi Timor-Leste hanesan Prezidente Repíblika no Primeiru-Ministru, nomós líder partidu polítiku istóriku sira sira sei halo palestra bá partisipante sira. Konferensia ka semináriu ne’e, sei sai nu’edár:

Realiza diseminasaun kona-bá Istória pasadu, fraternidade umana no rekonsiliasaun bá dame entre Timoroan sira; Konferénsia kona-bá interkultural Timor-Leste ho Timor Osidental, Indonézia.

Site Visit

Atividade ida ne’e sei fasilita partisipante interkámbiu kulturál hodi vizíta fatin sítiu istóriku sira ne’ebé identifikadu, nune’e iha koñesimentu kona-bá patrimóniu kultura no istóriku. Organiza direta hosi Centro Chega! no Sekretáriu Estadu Arte no Kultura.

Advertisement

Desportu Rekonsiliasaun

Amizade Desportiva nu’udár jogu amigável entre delegasaun hosi Timor-Leste no delegasaun hosi Timor Osidentál, Indonézia, ne’ebé realiza iha Fronteira nu’udár faze ida hodi promove pás, estabilidade, entre Juventude hosi Nasaun rua. Atvidade desportiva ida ne’e sei responsabiliza hosi Ministeriu Juventude Desportu, Arte no Kultura Timor Leste.

Performa Arte (Art Performance)

Demonstra diversidade kultural no produsaun konjunta kontiudu istória no kultura liuhosi obra arte mak hanesan tuir mai ne’e:

Konsertu Muzika: partisipa hosi muziku sira hosi Timor-Leste no Indonezia, Sound Experimental mistura ho teatru (Music theatrical) no projection, Koreografia ka dansa kontemporaniu ne’ebé mistura hosi kultura Nasaun rua ne’ebé sei aprezenta hosi Komunidade Arte kontemporaniu ho tema Rekonsiliasaun no Dame.

Advertisement

Street Art (Mural Painting): kolaborasaun komunidade Arte hosi Timor Leste no Indonezia halo kampaña ba dame no rekonsiliasaun liu hosi ilustrasaun graffiti iha dalan.

Partisipante

Iha Festivál Fronteira 2023 ida ne’e, sei envolve partisipante sira mak hanesan, Juventude Timor osidental selesionadu (Joven ne’ebé iha ligasaun istória no kulturál), Reprezentante Juventude hosi munisipiu sira hosi Timor-Leste, Múziku Timoroan no Indonézia.

Komunidade Arte kontemporaniu (Sanggar seni) hosi Timor-Leste no Indonézia, Digital Creator (Youtubers, Video Makers, Graphics designer, Fotografers), Peskizadór no Akademiku sira, Hakerek na’in obra literatura no Jornalista, Reprezentante organizasaun sosiedade sivil sira, Komunidade tomak iha áreia fronteira.

Koordenasaun Servisu

Advertisement

SEAK no Centro Chega!IP mak sei lidera koordenasaun ho entidade Estadu no Governu sira hosi Timor-Leste nomós entidade sira hosi Indonézia liuhosi kanál ofisial sira. Entidade sira ne’e mak hanesan tuir mai:

Ministeriu Negosiu Estranjeiru no Koperasaun (MNEK), Embaixada Repúblika Indonézia iha Timor-Leste, Embaixada Timor-Leste iha Indonézia, Konsuladu Timor-Leste iha Kupaun, Direktorat Jenderal Pendidikan dan Kebudayaan Republika Indonézia, Balai Pusat Pembina Budaya se NTT, Pusat Budaya Indonesia iha Timor-Leste, PNTL ( UPF no Imigrasaun), POLRI (Polisia Repúblika Indonézia), Alfandega, ho Autoridade Lokal sira iha Munisipiu Covalima, Bobonaro no RAEOA.

Kona-bá Mekanizmu sira bá koordenasaun nian, hafoin aprovasaun Nota Konseitu Atividade Interkámbiu Kulturál no Rekonsíliasaun ne’e, Sekretáriu  Estadu Arte no Kultura no Diretór Ezekutivu Centro Chega!I.P sei konvoka enkontru koordenasaun hodi estabelese Ekipa Traballu sira ne’ebé mak involve mós entidade sira hosi Timor-Leste no Indonézia.

Nota Informativa

Hafoin hakat liu konflitu naruk, liuhosi Konsulta popular 30 Agostu 1999, povu Timor-Leste hetan nia direitu bá auto-determinasaun.

Advertisement

Maiória populasaun ho pursentu 78,5 (78,5%) hosi totál votantes hili atu haketak an hosi Indonézia. Rezultadu ne’e hamosu krize umanitária. Violénsia no estragus ho skala boot akontese iha teritóriu rai-laran nu’udár forma hosi dezapontamentu grupu pro-autónomia sira no autoridade Indonézia nian.

Prosesu sira hafoin konsulta populár iha tinan 1999 hatudu katak atu asegura pás no estabilidade iha rai-laran,  lideransa Timor oan sira hatuur misaun boot atu lori Timor-leste hakat bá oin ho dame liuhosi   harii Komisaun Simu Malu, Lia Loos no Rekonsiliasaun  (CAVR), no programa interkultural entre Timor Leste ho Indonesia ne’ebé nia mandatu mak atu buka lia-loos kona-bá violasaun Direitus umanus tuir dalan investigasaun sientífika, fasilta rekonsiliasaun komunitáriu, resepsaun kulturál, no apoiu vítima,  prepara relatóriu ne’ebé kompriensivu no formula rekomendasaun sira bá estadu.

Funsaun fundamentu ida hosi CAVR mak promove Kultura simu malu no rekonsiliasaun. Objetivu ida ne’e sai baze konseitu bá programa importante sira komisaun nian. Aprosimasaun ne’ebé integradu hodi promove rekonsiliasaun iha Timor-Leste ne’ebé envolve sosiedade tomak.

Molok mandatu CAVR remata, Estadu Timor-Leste no Repúblika Indonézia harii kedas Komisaun Verdade no Amizade nu’udár komisaun konjunta entre estadu rua ne’e, hodi revee fila-fali servisu KPP-HAM no rekomendasaun hosi relatóriu CAVR nian.

Relatóriu hosi komisaun CVA, sita espesífiku promosaun atividade interkámbiu kulturál no edukasaun nu’udár rekomendasaun bá tempu naruk no aspirativu.

Advertisement

Rekomendasaun sira hosi relatóriu rua ne’ebe husu estadu Timor-leste no Indonézia atu implementa mak;

Inisiativa atu promove no haforti relasaun tradisaun Kultural hodi kontaktu no hakarak di’ak husi ema Timor-Oan husi Timor-Leste no Timor-Oan sira ne’ebé sei iha Indonezia, liu-liu sira ne’ebé iha Timor-Osidental, hodi hare liu-liu ba sosiál, kulturál no troka edukasaun ba labarik no joven sira, no husu ba lider komunidade, Igreja Katólika no komunidade fiar sira seluk tan, Indonesia nia ONG sira no Governu Indonezia atu tulun prosesu ida ne’e.

Promove relasaun tradisaun Kultural ho ema Timor-Oan sira ne’ebé moris iha tasi balu, ka ne’ebé foti ona sidadania rai seluk nian hodi nune’e ema hirak ne’e bele fiar sira nia a’an atu kaer metin nafatin sira nia ligasaun familiar, kulturál no buat hirak ne’ebé liga sira ba sira nia rai moris fatin no kontribui ba Timor-Leste nia interese liu husi sira nia atividade no relasaun hirak ne’ebé sira halo iha rai liur.

Atu responde ba rekomendasaun rua iha leten, Centro Chega! liu hosi servisu konjunta ho Sekretariu Estadu Arte no Kultura (SEAK) sei Organiza festival fronteira 2023 ho tema Rekonsiliasaun no Interkambiu Kultural entre Timor-leste no Indonezia.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Advertisement

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

Pozisaun Igreja Katólika: Natureza Loloos Hosi Matrimónio Maka Mane ho Feto Moris Hamutuk

Published

on

Hatutan.com, (26 Jullu 2024), Díli—Igreja Katólika Timor-Leste liu hosi Conferência Episcopal Timorense (CET), hatuur pozisaun kona-bá tuir roman Sagrada Eskritura katak, mane ho feto moris hamutuk nu’udár natureza loloos hosi Sakramentu Matrimónio.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

FMDC-UN WOMEN Entrega Matadalan Reportajen Sensível Jéneru bá CI

Published

on

Hatutan.com, (25 Jullu 2024), Dilí—Fundasaun Médis Development Center (FMDC), UN Women estabelese kooperasaun ho Conselho Imprensa (CI) hodi entrega matadalan reportajen sensível bá jéneru, nune’e bele promove média no eleva kapasidade jornalista sira oinsá bele halo reportajen ho di’ak bá asuntu igualdade jéneru iha Timor-Leste.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Governu Tenke Haforsa Seguransa iha Fronteira Hodi Kombate Movimentu illegál

Published

on

Hatutan.com, (25 Jullu 2024), Díli— Forum Organizasaun Naun Governamentál Timor-Leste (FONGTIL) husu bá Governu liu hosi Ministériu Interiór (MI) atu haforsa seguransa iha fronteira sira rai-maran nian hodi evita sasan illegál sira hanesan sigaru inklui sasan sira seluk ne’ebe kontinua tama mai iha territóriu nasionál.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending