Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

CI Konsidera SEKOMS Halo Plájiu Grave no Sei Haruka Karta Lamentasaun

Published

on

Hatutan.com, (12 Marsu 2024), Díli-Konsellu Imprensa Timor-Leste (CI, sigla portugés) liuhosi plenáriu  extraordináriu, Sesta (08/03/2024), deside sei haruka karta ofisial bá Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito “Loro” Dias Ximenes hodi hatudu plenária CI nia lamentasaun bá atitude plájiu hosi SEKOMS bá planu Estratéjiku CI 2022-2026.

Membru CI ne’ebé nomeia hosi Parlamentu Nasionál ho kapasidade peritu iha área jurídiku Benevides Correia Barros.

Karta ofisiál lamentasaun CI nian ne’ebé sei haruka mós koñesimentu bá Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão ho Ministru Prezidénsia Konsellu Ministru, Hermenegildo “Agio” Pereira ne’ebé tutela bá SEKOMS ne’e sei subliña mós pozisaun forte CI nian hodi husu SEKOMS tenke “nulu” ka anula nia planu Estratéjiku 2024-2028 tanba bele prezudika CI nia polítika  Orsamentu Jerál Estadu tinan 2025.

Lee Mós: SEKOMS Halo Plájiu Bá Livru Planu Estratéjiku Konsellu Imprensa Nian

Membru CI ne’ebé nomeia hosi Parlamentu Nasionál ho kapasidade peritu iha área jurídiku Benevides Correia Barros, Segunda (11/03/2024), deklara no lori naran CI hato’o  agradese no obrigadu ua’in bá mídia online Hatutan.com ne’ebé konsege publika ona informasaun kona-bá plájiu hosi SEKOMS bá planu estratéjiku CI 2022-2026  iha planu estratéjiku SEKOMS 2024-2028.

Advertisement

Konselleiru Benevides Correia Barros konsidera  publikasaun ne’ebé mídia no jornalista Hatutan.com publika ne’e, laiha relasaun ho laran moras, ka la gosta ema ruma iha SEKOMS no karik iha ema ruma espalla  informasaun sira hanesan ne’e la loos.

“Mídia no jornalista sira tenke iha espíritu kritiku, analítiku no halo kontrola sosiál. Ida-ne’e refleta bá Hatutan.com nia publikasaun sira durante ne’e, inklui publikasaun kritiku no aprezenta faktu bá problema plájiu hosi SEKOMS  bá planu Estratéjiku CI nian,”  Konselleiru Benevides Correia Barros hateten.

Nia dehan, depois publikasaun hosi Hatutan.com ne’e sai polémika, liuhosi plenária CI halo desizaun atu orienta tékniku sira  halo konfirmasaun, halo levantamentu dadus, halo análize bá konteúdu entre planu estratéjiku CI nian no planu estratéjiku SEKOMS nian.

“Relatóriu ne’ebé  parte ezekutivu CI nian submete mai plenária CI hodi hola desizaun deskobre katak eziste duni plájiu hosi planu estratéjiku CI nian bá planu estratéjiku SEKOMS nian kuaze 40%. Ne’e gráve tebtebes, gráve tebtebes bá CI,”  Konselleiru CI, Benevides Correia Barros, hateten hodi responde Hatutan.com.

Advogadu seniór Timoroan konfirma katak hosi análiza no  levantamentu ezekutivu CI nian hodi submete mai plenária iha Sesta, 08 fulan-Marsu 2024,  klaru tebtebes, deskobre kuaze 40%, hahú hosi introdusaun bá to’o nia konteúdu, bá to’o ninia organograma, bá to’o estrutura organizasaun, bá to’o ninia metas ka objetivu, out come, out put, kuaze plájiu hotu hosi CI nia planu estratéjiku bá SEKOMS nia planu estratéjiku.

Advertisement

Konselleiru CI ne’e informa mós katak, liuhosi plenária CI nian iha loron 08 fulan-Marsu 2024, deside ona atu haruka karta ofisial bá SEKOMS, ho konteúdu sira maka hanesan;

  1. Husu SEKOMS konsidera Planu Estratéjiku SEKOMS nian ne’ebé plájiu CI nian ne’e nulu no labele tau iha asaun.
  2. Tanba propriedade planu estratéjiku CI nian ne’e, propriedade intelektuál CI nian.
  3. Obra Planu Estratéjiku CI nian ne’ebé plájiu hosi SEKOMS bá planu estratéjiku SEKOMS nian ne’e obra ema funsionáriu no ajente inklui konselleiru, ho totál 49 ninia obra, katak obra instituisaun CI nian.

“Obra Planu Estratéjiku CI nian ne’e, inklui mós irmaun balun ne’ebé  uluk  nu’udár pesoál  Tékniku Profisionál Planeamentu, Monitorizasaun, Evaluasaun no Relatóriu CI nian  (2021-2023) no atuál asesór iha SEKOMS  ho señor Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito “Loro” Dias Ximenes  iha momentu ne’ebá, hanesan membru ka  konselleiru CI nian. Maibé tanba ne’e propriedade intelektuál nian, maka irmaun eis pesoál  Tékniku Profisionál Planeamentu, Monitorizasaun, Evaluasaun no Relatóriu CI laiha direitu, atu halo plájiu bá planu estratéjiku CI nian bá fali planu estratéjiku SEKOMS nian. Nia laiha direitu. Sé ami ko’alia kontextu, CI ho konselleiru sira ko’alia CI nian, ko’alia kontextu enkuadramentu jurídiku, lala’ok ne’ebé SEKOMS halo gráve tebtebes,” Konselleiru Benevides Correia Barros afirma tan.

Benevides Correia Barros, esplika, hanesan funsionáriu públiku, ka ajente administrasaun públiku ida, iha lei funsaun públiku, regula kona-bá konfidensialidade ka dokumentu segredu instituisaun nian. Tanba ne’e assesór SEKOMS ne’ebé uluk nu’udár pesoál  Tékniku Profisionál Planeamentu, Monitorizasaun, Evaluasaun no Relatóriu CI nian kuandu nia sai, nia labele lori sai dokumentu Estadu CI nian bá SEKOMS, enkuandu laiha autorizasaun púr-eskríta hosi plenária CI.

“Labele! Kuandu ita ko’alia lei funsaun públiku, tanba lala’ok ne’e akontese tenke iha medidas dixiplinár bá pesoál ne’ebé halo plájiu. Tanba ami deskonfia ema ne’ebé bele lori CI nia planu estrtéjiku mak hodi halo plájiu bá planu estratéjiku SEKOMS nian,” Konselleiru Benevides hateten.

Nia subliña tan, SEKOMS Expedito Loro Dias Ximenes, labele halo aktu ida-ne’e tanba momentu hanesan konselleiru, sira halo de’it desizaun. Tanba ne’e, Benevides Correia Barros afirma, posibilidade boot ne’ebé atu lori obra CI nian sub-subar hosi CI nian mai lori halo sai tiha plájiu bá SEKOMS nian ne’e deskonfia pesoál ida agora asesór iha CI no uluk hanesan funsionáriu  Tékniku Profisionál Planeamentu no Monitorizasaun CI nian.

Konselleiru Benevides Correia Barros lembra katak iha Fulan-Novembru 2023, bainhira  SEKOMS Expedito Dias Ximenes, preukupadu, la marka prezensa iha programa “talk show” iha televizaun INDEPENDENTE nia parte fó hanoin ona direta bá asesór SEKOMS nian ne’ebé iha tinan 2021-2023 hanesan pesoál  Tékniku Profisionál Planeamentu, Monitorizasaun, Evaluasaun no Relatóriu CI katak, Estadu labele lakon osan bá instituisaun rua ne’ebé mak halo servisu ida de’it. Ne’e má-gastu, no la poupa osan Estadu nian.

Advertisement

“Tuir loloos, instituisaun ida mak halo serbisu tau-matan no apoiu dezenvolve instituisaun mídia no jornalista sira iha TL, la presiza tán nivel ministériu, ka nivél sekretáriu estadu. Agora, ami hanoin, gráve tebetebes tanba plájiu,” Benevides afirma tan.

Benevides  Barros fó ninia opiniaun pesoál katak, SEKOMS tenke iha polítika rasik. Polítika rasik mak saida, politika rasik maka, nia hakarak ka SEKOMS atu konsentra bá kuadru legál de’it no atu konsentra bá politika eleva kapasidade jornalista sira nian ka  polítika ida atu halo de’it oinsá maka instituisaun mídia sira ne’e bele hetan bein-estár.

Bainhira instituisaun média sira hetan bein-estár, konserteza maluk jornalista sira ne’ebé servisu iha instituisaun mídia sira mós, tenke hetan bein-estár. Ida ne’e maka SEKOMS tenke iha nia polítika ida tenke orienta bá ida ne’ebá. Agora, iha realidade, hosi diskursu SEKOMS Expedito nian iha Forum Diálogu Dili (DDF, sigla Ingles) iha fulan-Setembru 2023, no mós iha loron nasionál liberdade imprensa iha loron, 16 fulan-Outubru 2023, SEKOMS Expedito Dias Ximenes nia diskursu ida ne’e, konkretamente, diskursu hateten fali buat ne’ebé kna’ar ka kompeténsia CI nian.

“Atu hatudu de’it katak, SEKOMS rasik laiha planu, SEKOMS rasik laiha polítika, SEKOMS rasik laiha asaun konkreta kona-bá meius komunikasaun sosial, ho órgaun komunikasaun sosial. Tanba ita hotu subordinadu bá sira, sira tenke iha polítika klaru, tenke iha planu ida klaru. Maibé, realidade ne’e CI ho SEKOMS halo servisu hanesan de’it. Maibé, fontes osan ne’e ida de’it,” nia kestiona.

Fila-fali bá plájiu, Konselleiru Benevides Correia Barros afirma, buat ne’ebé CI-SEKOMS, presiza mak ne’e, hanesan instituisaun Estadu labele kria problema. Maibé, CI haruka surat atu husu de’it bá SEKOMS rekoñese katak, ne’e fallansu ida.

Advertisement

“Rekoñese fallansu tanba fallansu ne’e gráve, no mós SEKOMS labele uza planu estratéjiku ida ne’e, tanba 40% plájiu, ne’e labele uza. Sé sira uza, impaktu boot bá CI,” konselleiru Benevides preukupa.

Impaktu bá CI tanba kuandu, iha fulan-Agostu bá oin, mak hatama planu orsamentu bá  Ministru Finansas husu agora CI nia planu estratéjiku ho SEKOMS nian hanesan de’it. Maka, ida ne’e afeta bá CI, tanba finansas sei hatete katak, lae, CI-SEKOMS nia planu sira ne’e MF labele konsidera.

“Ami halo reuniaun, plenáriu halo reuniaun, deteta katak, ne’e problema bá CI. Tanba ne’e maka, dala-ida tán, ha’u repete, atu husu ho hakraik-aan bá SEKOMS, planu estratéjiku SEKOMS ne’e tenke nulu. Tidak berlaku, tenke nulu, para labele prejudika CI,” Benevides afirma.

Konselleiru CI ne’e dehan, hanesan instituisaun estadu, sira lakohi kria problema. Maibé, sé SEKOMS reziste, hatudu rezisténsia, dehan katak, la halo plájiu, ne’e sai problema boot bá CI. Tanba, CI hanoin katak, sé lori bá to’o Tribunál, ne’e problema boot, sé SEKOMS reziste, katak, sira la halo sala, la halo plájiu.

“Agora, la halo plájiu, provas ida ne’ebá ne’e, provas ida la presiza ema formadu maka bele haree, labarik eskola primária no pre-sekundáriu ida mós haree momoos, be kópia tomak loos de’it ne’e, ita sura hanesan copy-paste tomak tiha de’it ne’e. Ne’e mak, bá ami  CI gráve,” Benevides Correia Barros tenik tan.

Advertisement

Konselleiru CI ne’e mós sente la aseita ho deklarasaun hosi ema balun hasoru  jornalista no Hatutan.com, katak, publikasaun kona-bá SEKOMS halo plájiu ne’e larana moras no iha ódiu pesoál ba SEKOMS.

“Ha’u rona informasaun dehan katak, jornalista no Mídia Hatutan.com, hatuun informasaun, tanba laran moras. Ha’u hanoin, dala-ida tán, ha’u repete, ne’e la loos. Informasaun dehan katak, mídia Hatutan.com no jornalista Hatutan.com publika informasaun kona-bá SEKOMS halo plájiu bá CI nia planu estratéjiku ne’e, ida ne’e la-loos. Nu’udár membru CI ha’u  sente CI mak sente agradese, tanba sira la hanoin hetan, CI laiha informasaun, maibé, Hatutan.com konsege halo esforsu, hodi deteta katak, iha plájiu bá CI ninia planu estratéjiku no publika iha jornál no halo ema fó sira-nia komentáriu, tanba saida mak SEKOMS tenke halo plájiu bá CI nia planu estratéjiku. Nia konkluzaun maka ne’e, SEKOMS laiha planu estratéjiku rasik, no laiha polítika rasik, oinsá mak atu lori meius komunikasaun sosial ne’e bá ne’ebé, no órgaun komunikasaun sosial ne’e bá ne’ebé, SEKOMS laiha,” nia hateten.

Tuir koselleiru Beni, atu halo planu estratéjiku ne’e, nia mós iha esperiénsia bá halo planu estratéjiku, mínimu liu ne’e fulan-neen. Ne’e mós, tenke servisu loroloron, mínimu liu, oras-haat. Ne’e mak mínimu liu fulan-neen. Agora, SEKOMS nia planu estratéjiku ne’e membru Governu foun sira posse iha fulan-jullu 2023, agostu, setembru hotu tiha ona.

“Ha’u dehan, heipa, mais, afinál, ami mós la-hatene, bele mós planu iha antes tiha ka la’e, mais, ami lahatene. Depois, Hatutan.com, dala-ida tán, mídia no jornalista Hatutan.com hatún ida plájiu ne’e maka ami foin hatene, afinál, planu estratéjiku SEKOMS lalais ne’e, tanba copypaste de’it, alias, plájiu hosi fali planu estratéjiku CI nian,” nia dehan.

Ema Ne’ebé Halo Naruk Informasaun Plájiu Ne’e Karik Intensaun

Advertisement

Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito “Loro” Dias Ximenes halo esplikasaun bá livru planu estratejiku SEKOMS 2022-2028 iha ámbitu lansamentu livru refere iha Salaun PCM, 08 Fevereiru 2024. Foto/Dok

Hosi sorin seluk, Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito “Loro” Dias Ximenes, klarifika katak Governu ka instituisaun Estadu ida iha nia planu atu bele orienta nia servisu durante nia mandatu hodi tau knaar no atividade saida mak atu halo. Valores no prinsípiu sira ne’e hakerek iha planu estratéjiku.

“Planu Estratéjiku ne’e bele la’o tuir loloos planu ne’e no bele mós tanba nesesidade balun bele mós la tuir, mas mínimu hanesan liña jerál bá programa instituisaun ida nian. Ha’u hanoin la’ós SEKOMS de’it mak halo planu estratéjiku, instituisaun sira barak mak halo planu estratéjiku hodi haree atinjimentu tinan ida, planu asaun, annual, oinsá depois haree programa tinan-lima ne’e oinsá, responde duni planu estratéjiku ka la’e. Se la’e, tinan ida ita bele halo avaliasaun hadi’a fali planu estratéjiku ne’e,” SEKOMS Expedito Loro Dias Ximenes hateten hodi responde pergunta jornalista Ajensia Notisioza TATOLI,I.P nian liuhosi entrevista eskluzivu ne’ebé transmite direita hosi live streaming TATOLI, Tersa (12/03/2024).

Kona-bá   polémika no kritika sira hosi akadémiku ho jurista timoroan sira balun kona-ba planu estratéjiku SEKOMS nian ne’e plájiu CI nia planu estratéjiku, Expedito Dias Ximenes, afirma, ema konfunde planu estratéjiku SEKOMS nian hodi konsidera plájiu ne’e la hatene saida mak definisaun loloos  copy-paste (plájiu) ne’e.

“Dala barak ema la hatene definisaun plájiu ne’e saida. Plájiu ne’e signifika katak autór ne’ebé hakerek livru ida, autór sira seluk foti fali livru ne’e tau fali nia naran, ida-ne’e mak naran plájiu. Agora se planu Estratéjiku nia metodolojia ne’e kuaze hanesan, agora nia prinsípiu ho nia valores no ho nia atividade mak la hanesan. Ne’ebé dala barak tanba introdusaun ruma, ou tanba lia-fuan ruma ne’ebé hanesan entaun ema dehan ida ne’e copy-paste de’it ida ne’ebá nian. Ha’u hanoin ida-ne’e la loos,” Expedito Dias Ximenes afirma tan.

Nia rekoñese katak iha lia-fuan balun bele hanesan, tanba naran de’it mós livru planu no nia metolojia bele hanesan. Nia tenke iha introdusaun, nia tenke iha ida ne’e no ida-ne’ebá, katak lia-fuan balun bele hanesan, mas ne’e la signifika katak lia-fuan A to’o Z ne’e hanesan.

“Se A-Z hanesan ida ne’e mak dehan plájiu ka copy-paste de’it instituisaun A nian tau fali ba o nian. Ne’e la bele.   Ha’u rasik  mós esperiénsia jornalista kleur, ha’u la bele foti produtu jornalista ida nian iha jornál A mai tau fali iha jornál B dehan ha’u nian, ne’e mak la bele. Tanba ne’e tenke halo diferensa karaterístiku hosi planu estratéjiku instituisaun ida nian,” antigu jornalista  Suara Timor-Timur (STT) semanál no jornalista  Novas iha tempu Indonézia ne’e fundamenta.

Advertisement

Jornalista Tatoli,I.P liuhosi entrevista ne’e husu tan karik la viola lei direitu de autór no , eis moderadór bá programa Grande Entrevista iha GMNTV ne’e afirma tan,  nia konsulta ona mínimu jurista sira  ne’ebé komprende ona-ba direitu autór ne’e dehan katak ne’e la sala.

“Agora ema ne’ebé karik halo buat ne’e sai naruk ne’e, tuir ha’u nia hanoin, karik  iha intensaun ruma que la di’ak. Obrigadu,” Expedito “Loro” Dias Ximenes afirma tan.   

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

Sei Foti Hotu Veíkulu Estadu Ne’ebé Estasiona iha Kargu Xefia Sira-Nia Uma

Published

on

Hatutan.com, (26 Abríl 2024), Díli-Ekipa fiskalizasaun konjunta sei bá foti obrigatóriu veíkulu (karreta ho motór)  Estadu nian ne’ebé durante ne’e estasiona iha utilizadór sira-nia rezidénsia privadu.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Papél Mídia Importante Hodi Kontribui bá Prezerva Memória Pasadu

Published

on

Hatutan.com, (24 Abríl 2024), Díli-Centro Nacional CHEGA! Institutu Públiku (CNC, I.P) konsidera mídia ka jornalista sira-nini papél importante tebes atu bele halo kobertura kona-bá akontesimentu sira istóriku hodi bele kontribui bá prezerva memória sira pasadu nian.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Posibilidade Governu Aprezenta Kandidatu Foun Komisáriu CAC

Published

on

Hatutan.com, (23 Abríl 2024), Díli– Vise-Ministru Asuntu Parlamentár,  Áderito da Costa Hugo, informa proposta Lei, 2ª alterasaun bá Lei n°8/2009, 15 de jullu kona-bá Komisaun Anti-Korrupsaun (CAC siglá portugés), aprova  final global ona iha Parlamentu Nasionál iha loron 22 fulan-Abríl,  ho nune’e, Governu sei haree fali timoroan feto ka mane ne’ebé prenxe rekizitu hodi kandidatu  bá komisáriu CAC atu aprezenta bá Parlamentu Nasionál hodi hakat bá eleisaun.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending