Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

Index Liberdade Imprensa iha TL husi Top 10 Tun bá 20, AJTL Konsidera Liberdade Imprensa iha TL Ameasadu

Published

on

Hatutan.com, (04 Maiu 2024), Díli–Buat ne’ebé sai orgullu nasionál Timor-Leste nian iha 2023 mak bainhira RSF (Reporter Without Border) ofisialmente anunsia katak Timor-Leste tama iha ranking index liberdade imprensa TOP 10. Ida-ne’e sai orgullu nasionál ida bá povu Timor tomak, liuliu komunidade mídia no jornalista Timoroan tanba Timor-Leste nu’udár país foun ida, maibé kolokadu nu’udár país ne’ebé tama iha ranking index liberdade imprensa TOP 10 hamutuk ho nasaun boot  180 sira iha mundu.

Lee Mós: Prezidente Repúblika La Konkorda SEKOMS Intervein Redasaun RTTL,E.P

Estrutura AJTL hala’o Konferensia Imprensa husu MAPKOMS dada hikas keixa Dununcia Caluniosa kontra Xefe Redasaun Hatutan.com Francisco Belo Simões da Costa, Fatuhada, Kinta (02/06/2022). Foto/Dok

RSF tau Timor-Leste nia index liberdade imprensa iha TOP 10 ne’e bazeia rekizitu  ne’ebé organizasaun internasionál ne’e estabelese hanesan, lejislasaun di’ak, laiha kriminalizasaun bá difamasaun no laiha jornalista Timoroan ida mak tama prizaun ka mate tanba nia atividade jornalizmu.

Rekizitu seluk  mak RSF rasik estabelese. Maibé, faktu dadauk ne’e hatudu katak pozisaun TOP 10 ne’ebé Timor-Leste hetan iha tinan kotuk (2023) muda ona tanba RSF determina fali ranking index Timor-Leste nian iha 2024 tuun kedas bá iha pozisaun 20.

Advertisement

“Ita nia ranking index hakiduk dala-10. Realidade ida-ne’e mai Asosiasaun Jornalista Timor Lorosa’e (AJTL) no jornalista sira nu’udár deteriorasaun (kemunduran) ida tanba esforsu hotu-hutu liuhusi advokasia ne’ebé durante ne’e AJTL halo ho nia parseiru sira hodi luta no kontinua promove liberdade imprensa no liberdade espresaun la konsege manatein Timor-Leste ninia ranking index TOP 10 ne’e,” Hatutan.com sita komunikadu imprensa hosi AJTL, Sábadu (04/05/2024).

Tuir AJTL, Timor-Leste nia ranking ne’e tuun kauza husi notifikasaun sira husi instituisaun judisál sira hasoru jornalista sira liga publikasaun notísia ka produtu Jornalístika, impedimentu bá jornalista nia serbisu iha espasu públiku sira, lider polítiku sira balu fó presaun bá jornalista sira, intervensaun polítika husi governante balu iha sala redasaun mídia públiku sira nian, esbosu lei sibernétika (cyber crime law) no politizasaun bá estrutura mídia publiku sira iha país ida-ne’e.

Buat hirak ne’e hotu, tuir AJTL kontribui bá degradasaun ranking index Timor-Leste nian husi TOP 10 ba TOP 20. Situasaun jornalista sira iha era digital hahú hatudu katak ameasa no intimidasaun.

Iha jornalista nain rua iha tinan ne’e mak hatudu sira nia preokupasaun mak Desy Reis husi radio Liberdade, bainhira halo kobertura iha Merkadu Becora, iha tempu SEATOU ho ekipa halo eviksaun. Tuir video ne’ebe AJTL rekolla, ekipa seguransa hirus no hakilar Desy no duni sai husi fatin. Alende ne’e, jornalista husi Jornal Independent Cristina, hetan hirus husi Primeiru-Ministru, Xanana Gusmão bainhira husu perguntas konaba Komisaun Anti Korupsaun iha Palásiu  Prezidensial. Ida-ne’e hamosu preokupasaun bá AJTL tanba tuir AJTL nia perspetiva jornalista feto sira sei vulneravel liutan hasoru ema sira nebe poder iha tanba relasiona ho kultura ne’ebe sempre iha forsa boot liu husi mane sira.

Situasaun hirak ne’e bele sai ameasaba index liberdade imprensa iha Timor-Leste, no hatauk jornalista sira atu hanoin kritiku liu tan.

Advertisement

Kazu seluk Sekretariu Estadu Komuniksaun Sosial (SEKOMS) halo intervensaun iha sala redasaun mídia estatal RTTL,E.P mós sai sinal ida bá situasaun liberdade imprensa iha Timor-Leste sei ameasadu no bele kontinua hatun index rangking iha global ka mundu.

Atu garante no asegura ranking index liberdade imprensa Timor-Leste nian fila fali ba pozisaun TOP 10 ou liu ida-ne’e, AJTL konsidera  parte hotu-hotu, hanesan asosiasaun jornalista sira, Conselho de Imprensa no entidade relevante sira seluk nia komprimisu no kontribuisaun hodi tau iha asaun real la’ós liuhusi komentáriu mamuk hodi kontinua luta no promove liberdade imprensa atu asegura rejime polítika demokrasia iha país ida-ne’e.

Bazeia bá realidade no situasaun liberdade imprensa dadauk ne’e, AJTL husu bá;

  1. Conselho de Imprensa atu kontinua halo advokasia liuhusi sosializasaun bá Lei Komunikasaun Sosiál ba entidade sira Estadu nian hanesan, Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), PCIC no entidade relevante sira seluk atu sira komprende papél mídia iha país demokátiku ida-ne’e.
  2. Conselho de Imprensa atu halo akordu kooperasaun ida ho PNTL no Ministériu Públiku atu labele lori kazu sira ne’ebé iha ligasaun ho publikasaun notísia diretamente ba prosesu legál, maibé liuhusi mekanizmu sira ne’ebé hatuur ona iha Lei Komunikasaun Sosiá
  3. Governante sira, liulius SECOMS atu labele halo intervensaun polítika bá iha sala redasaun (news room) mídia públiku sira , RTTL,E.P ho TATOLI,I.P hodi garante no asegura públiku nia direitu atu asesu informasaun loos no kredivel bazeia faktu no sirkumtánsia ne’ebé
  4. Instituisaun Estadu nian hotu-hotu atu fó liberdade ba mídia no jornalista sira atu asesu bá informasaun kona-ba serbisu públiku nian, liuliu Hospital Nasionál Guido Valadares (HNGV), sentru saúde sira no instituisaun hotu-hotu ne’ebé hala’o serbisu públiku nian.
  5. Husu bá jornalista hotu-hotu ne’ebé hamahan an iha AJTL atu kontinue kumpri Kódigu Étika Jornalístika no prinsípiu sira jornalizmu nian bainhira hala’o knaar jornalizmu nian. Ho ida-ne’e, AJTL sei hamutuk nafatin ho nia membru sira atu kontinua halo advokasia hodi asegura no promove liberdade imprensa no liberdade espresaun iha Timor-Leste tanba liberdade imprensa mak sei hametin demokrasia iha país ida-ne’e, bainhira laiha liberdade imprensa sei laiha demokrasia.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

 

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

FPCI Apresia Toleránsia Relijiozu iha Timor-Leste Ne’ebé Reflete Fiar no Kultu Moris Povu Nian

Published

on

Hatutan.com, (17 Maiu 2024), Díli- Foreign Policy Community in Indonesia  (FPCI) apresia ho toleránsia relijiozu iha Timor-Leste ne’ebé reflete ho fiar no kultu moris povu nian.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Suku Lequitura Avansa bá Re-eleisaun

Published

on

Hatutan.com, (17 Maiu 2024), Díli – Eleisaun órgaun suku-lima (5) bá segunda volta nian remata ona iha loron 13 fulan-Maiu 2024. Prosesu hotu-hotu la’o normal, maibé iha Suku Lequitura, Munisípiu Aileu, tenke avansa bá re-eleisaun  iha loron 18 fulan-Maiu ne’e tanba kandidatu na’i- rua hetan votu hanesan.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Xanana Hateten Labele Hakfodak ho Índise Liberdade Imprensa Tuun

Published

on

Hatutan.com, (16 Maiu 2024), Díli—Primeiru Ministru (PM), Kay Rrala Xanana Gusmão husu atu keta hakfokdak ho índise liberdade imprensa   Timor-Leste nian tuun hosi pozisaun TOP 10 20 iha nivel mundiál.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending