Connect with us

Ekonomia

Governu Husu Komersiante Labele Hasa’e Folin Sasán Estoke 2022 Nian

Published

on

Hatutan.com, (06 Janeiru 2023), Díli- Ministru Koordenadór Asuntu Ekonómika (MKAE), Joaquim Amaral, husu bá komersiante sira atu labele hasa’e folin sasán estoke 2022 nian.

Lee Mós : AIFAESA Alerta bá Distribuidór Masin-midar no Bebidas Labele Fa’an Sasan Tuan ho Folin Atuál

Iha Orsamentu Jerál Estadu 2023 nian, Governu deside hasa’e taxa ka impostu seletiva  (la’ós bá sasán hotu-hotu), maka hanesan;

Advertisement
  • 10% impostu bá karreta ho valór liu $10.000
  • 20% bá karreta ho valór liu $25.000
  • 30% bá karreta ho valór liu $50.000
  • Aumentu iha impostu konsumu bá tabaku no produtu tabaku seluk husi $50 kada kilograma sa’e ba US $100 kada kilograma
  • Impostu konsumu foun $1.00 kada kilograma bá masin-midar
  • Introdusaun impostu konsumu foun ho valór $3 kada litru bá bebida asukarada (Fanta, Coca-Cola, Sunkist, Sprite no sst). Polítika ida-ne’e Governu trasa atu proteje sidadaun sira nia saúde públiku.
  • Governu mós sei hasa’e impostu importasaun hosi 2,5% bá 5%.

Ministru Koordenadór Asuntu Ekonómiku, Joaquim Amaral. Foto/Hatutan.com

Ministru Koordenadór Asuntu Ekonómika (MKAE), Joaquim Amaral, Sesta (06/01/2023), afirma tan katak produtu asukarada no tabaku iha aumentu taxa bá 100%, no bá produtu sira seluk iha aumentu, maibé tuir grau persentazen ne’ebé iha.

“Husu komunidade no komersiante sira atu iha kolaborasaun di’ak, atu nune’e, hotu-hotu nia direitu bele hetan justisa ne’ebé loos tuir lei ne’ebé Governu aplika,” Ministru  Joaquim Amaral hateten bá jornalista sira iha Aeroportu Internasionál Prezidente Nicolau Lobato.

Nia afirma, bá sasán sira ne’ebé estoke tinan kotuk (2022) no selu taxa tinan kotuk (2022) husu atu labele espekula no tenke fa’an nafatin tuir  folin ne’ebé selu taxa anteriór. Tamba ne’e, Governu nafatin husu atu ajensia komersiante sira ne’ebé hala’o aktividade negósiu atu tau iha konsiderasaun hodi fa’an sasán sira ne’ebé estoke tinan kotuk nian tuir presu normal tamba sira selu taxa tuir hela tinan kotuk nian.

“La justu bainhira sasán tama ho selu taxa anteriór nian, maibé fa’an falin ho folin tuir aplikasaun taxa 2023 nian,” Joaquim Amaral hateten.

Sasán sira hanesan masin-midar no bebidas sira asukarada ka konfeitaria nia taxa aumenta 100% iha 2023 ne’e tuir lei Orsamentu Jerál Estadu tinan 2023 nian.

Governante ne’e subliña la’ós sasán hotu-hotu nia taxa sa’e, tamba ne’e sei la influensia folin sasán hanesan hahan tamba taxa ne’ebé Governu aplika 100% bá de’it sigarru ka tabaku, no bêbedas sira ne’ebé midar ka asukarada ne’ebé kontein masin-midar barak.

Advertisement

Ministru Joaquim Amaral husu atu ajénsia ekonómika sira ka komersiante sira tenke komprende ho situasaun ne’ebé iha hodi koopera ho autoridade regulador sira hodi kumprimenta ba lei ne’ebé iha atu hotu-hotu nia direitu hetan justisa.

Órgaun regulador sira, hanesan AIFAESA halo hela servisu inspesaun iha terenu atu haree medida possível atu bele haree medidas ba grau  violasaun ne’ebé komersiante sira  halo, hodi la inventa folin tuir sira-nia hakarak, maibé tenke bazeia bá faktu no taxa ne’ebé aplikavel iha tinan foun 2023.

Governante ne’e mós husu atu uainhira komunidade sira hetan ajensia ekonómika sira ne’ebé fa’an sasán la tuir regra no hasa’e folin la tuir Lei atu hato’o keixa bá iha autoridade kontroladór sira ne’ebé iha, hanesan AIFAESA no mós bá Komisaun Anti Korrupsaun  (CAC, sigla portugés) atu bele halo intervensaun no hola medida posivel.

PR Ramos-Horta Husu Governu Tenke Haree Bá Aumentu Presu

Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta. Foto/Elio dos Santos da Costa

Iha fatin hanesan Prezidente Repúblika José Ramos-Horta hateten, nia  sei ko’alia ho Governu atu haree bá aumentu presu tamba ne’e hanesan ispekulativu, ne’ebé  rai hotu kuaze iha, importador sira sempre buka razaun hotu atu aumenta presu sasán no dalaruma laiha razaun para aumenta.

“Governu tenke haree aumentu folin sasán ne’e koresponde duni bá situasaun internasionál, bá kustu transporte ho tan sira seluk, tamba ne’e há’u sei ko’alia ho Governu para haree tan medida seluk hodi proteje ita-nia konsumidór sira. Tamba iha rai hotu-hotu nune’e kuandu tempu krize setór komersial halo espekulasaun maka’as, la korresponde bá situasaun ne’ebé iha,” Prezidente Repúblika José Ramos-Horta hateten.

Advertisement

Ramos-horta sublina bainhira iha aumentu bá sasán balun nia folin desizaun iha konsumidór sira-nia liman, bele halo sakrifísiu lakonsumu bá produtus importadu sira ne’ebé folin sa’e as.

Xefe Estadu mós alerta atu komunidade sira lalika tan sosa bebidas sira ne’ebé midar tamba ida-ne’e afeita ba saúde públika konsumidór sira nian.

Jornalista: Vito Salvadór

 

 

Advertisement

Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

OJE 2026 Aloka Bá MCAE ho Montante Millaun $8 Resin Aprovadu

Published

on

By

Hatutan.com (14 Nobembru 2025),Díli— Bankada CNRT ho PD  trava propósta tolu husi Bankada opozisaun FRTILIN ho PLP, ne’ebé husu atu  hasai tiha  $985.50.000 husi  Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2026 ne’ebé atribui bá  Ministériu Koordenadór bá Asuntu Ekonómia (MCAE).

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

Timor-Leste iha Difikuldade Kompete Kuantidade Produtu iha Merkadu ASEAN

Published

on

By

Hatutan.com, (06 Novembru 2025),Díli— Vise-Ministra bá Asuntu ASEAN, Milena Rangel rekoñese  Timor-Leste  iha difikuldade kona-bá kuantidade produtu lokal atu kompete iha merkadu nasaun sira Estadu membru ASEAN.

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

Debate OJE 2026 iha Jeneralidade, Komisaun C Hato’o Rekomendasaun Forte Bá Governu

Published

on

By

Hatutan.com,  (05 Novembru 2025),Díli—Debate  Orsamentu Jerál Estadu (OGE-sigla portugés) 2026 iha faze jeneralidad, Kuarta (05/11/2025),  Komisaun C  Parlamentu Nasionál ba asuntu Finansas Públika  hato’o rekomedasaun forte bá IX Governu Konsititusionál  hodi anota no sai hanesan prioridade.

(more…)

Continue Reading
Advertisement

Trending