Hatutan.com, (26 Setembru 2025), Díli—Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta, elójia ho asaun manifestasaun hosi Estudante Universtáriu Timor-Leste (EUTL) tanba fó ‘presaun’ bá Parlamentu Nasionál (PN) hodi halo revogasaun ka halakon totál Lei númeiru 1/2007, 18 Janeiru, kona-bá Pensaun Mensál Vitalísia (LPMV).
Lee Mós: Proposta PLP-FRETLIN Kona-bá Halakon Pensaun Vitalísia La Ho Retroativu La Pasa iha Jeneralidade

PR José Ramos-Horta ho portavós EUTL hasoru malu iha Palásiu Prezidensiál, Sesta (26/09/2025). Foto/Marcelino Tomae
Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta haktuir bá jornalista sira katak nia parte apoia no konkorda ho ezijénsia ne’ebé estudante sira husi movimentu estudantil populár hato’o liuhosi manifestasaun pasífiku, liu-liu kona-bá lei pensaun vitalísia atu tau prioridade finansiamentu bá edukasaun no dezenvolvimentu rurál.
“Ha’u konkorda 100% ho ezijénsia sira ne’e. Ha’u kontente tanba manifestasaun la’ós arbiru, maibé justu. Estudante sira hatudu vizilánsia, sira nia asaun reflete sentidu povu nian,” Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta hateten bainhira simu portvás sira EUTL iha Palásiu Prezidensiál, Díli, Sesta (26/09/2025).
Prezidente Repúblika José Ramos-Horta hateten movimentu estudantil populár ne’ebé halo manifestasaun pasífiku loron hira nia laran konsege duni lori Governu ho Parlamentu hamate tiha lei balun ne’ebé opiniaun públika barak uluk kedas la konkorda, maka pensaun vitalísia.
Nia afirma EUTL nia ejizénsia ida maka seluk, maka hapara sosa kerreta bá deputadu sira. no mós haree bá polítika Governu nian tenke tau loloos prioridade ho finansiamentu orsamentu edukasaun bá envolvimentu rurál hodi hamate ka hatuun problema ki’ak iha rai laran.
“Ha’u nu’udár Prezidente Repúblika nu’udár sidadaun no mós ha’u nia fiar, ha’u konkorda 100% foin agora maka ha’u simu lei ne’e mai hosi Parlamentu Nasionál, ha’u lee lalais de’it, ohin duni, ha’u buka took atu ko’alia ho Xanana nu’udár Primeiru Ministru no Prezidente Parlamentu ne’ebé titulár órgaun soberania tenke konsulta malu, maske ami ida-idak ho nia knaar la hensan, ha’u bá ida-ne’e simples, promulga ka la Promulga, maibé atu promulga duni ka lae ha’u tenke lee didi’ak lai,” Ramos-Horta hateten.
Nia halo leitura bá lei ne’e laiha problema konstitusionál, maibé sei halo konsultasaun ho Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão no Prezidente Parlamentu Nasionál Maria Fernanda Lay molok pomula lei ne’e.
“Ohin Estudante sira sira ho matenek tebetebes esplika mai ha’u, di’ak duni ha’u kontente tanba la’ós manifestasaun arbiru maibé iha ejizénsia ne’ebé loos, justu,” Ramos-Horta hateten.
PR Horta haktuir, nu’udar Xefe Estadu no nu’udar Timor-Oan, bainhira vizíta bá rai li’ur sempre gaba Timor iha mundu. Nune’e, nia konsidera EUTL sira nia ejizénsia relfete sentimentu duni tanba ne’e maka Parlamentu Nasionál mós lalais aprova lei sira ne’e.
Xefe Estadu ne’e fó parabens bá Estudante Universitáriu sira no husu kontinua halo vizilánsia, tau matan no halo kontribuisaun.
Tuir hanoin ejiénsia hosi EUTL lisaun boot no iha oportunidade di’ak, tanba Orsamentu Jerál Estadu tama bá Parlamentu Nasionál, joven sira akompañia no mós atensaun boot liu Deputadu sira mós antesaun boot liu, atu haree ejizénsia balu.
“Ha’u uluk kedas ko’alia bebeik, kuitadu defende mestre sira, buat ida ha’u hakfodak kontra Pensaun vitaísia maka ida-ne’e, PR-Horta lansata krítika liga situasaun desigualdade: deputadu ka membru Governu tinan lima de’it simu pensaun vitalísia, maibé profesór iha foho halo servisu halo ona tinan 30 to’o 50 , sira nia vida la muda,” Ramos-Horta hateten tan.
Nia fó parabéns bá Primeiru-Ministru Xanana Gusmão, ne’ebé kontra lei ne’e dezde 2007 hodi hatutan tan nia sei halo promulgasaun ba lei foun iha tempu loron mai, depois lei ne’e simu aprovasaun husi Parlamentu Nasionál.
“Aktu formál, ha’u atu asina aban ka Segunda-feira. Ohin la konsege, tanba sei hasoru Maun Xanana, maibé aban sei asina. La presiza lori ba Tribunal Rekursu, tanba ha’u lee tiha ho atensaun no la hetan problema konstitusionál,” Xefe Estadu tenik.
Iha fatin hanesan portavós EUTL, Natalizio Nunes haktuir hafoin halo marxa hosi Estudanate Univesitriu Timor-Leste iha Kampus UNTL hetan kontaktu kedas hosi Prezindente Repúblika liuhosi nia asesór sira para atu bele diálogu Prezidente Repúblika José Ramos-Horta.
Nia afirma tan durante diálogu EUTL aprezenta bá Prezidente Repúblika ho ejizénsia sira bá iha Parlaentu Nasionál maka halakon Lei Pensaun Vitálisia ne’ebé aprova ona hosi Parlamentu Nasionál no submete ba iha Prezidente Repúblika atu promulga.
“Iha diálogu ida-ne’e ami aprezenta problema barak ne’ebé akontese iha ita nia rain, nune’e PR Ramos-Horta preokupa ho ami nia aprezentasaun, no nia hateten mai ami katak ida-ne’e maka ita tenke halo iha ita-nia rain, nune’e bele kontribui bá prezente no bá futuru mai, ida-ne’e maka ita nia diálogu ho Prezidente Repúblika,” portavós EUTL, Natalizio Nunes haktuir.
Nia dehan, Xefe Estadu konsidera 100% povu tomak nia ejizénsia , atu nune’e bele halakon ona lei pensaun mensál vitalísia ne’ebé eziste iha Estadu Direitu Demokrátiku ida-ne’e.
Durante enkontru ne’e, EUTL afirma bá PR José Ramos-Horta katak, ejizénsia povu maubere nian, maka tenke halakon totálmente lei pensaun mensál vitalísia
Jornalista: Marcelino Tomae