Connect with us
Pakote Ahi

Justisa & Krime

Relatóriu Topo Honis, Xanana Entrega Ba Barbara Liuhosi Joaquim Fonseca

Published

on

Hatutan.com, (28 Dezembru 2021), Díli– Lider karizmátiku, Kay Rala Xanana Gusmão, Tersa (28/12/2021), marka prezensa iha Tribunál Distritál Díli (TDD) ho postura hanesan sasin ba kazu krime violasaun segredu justisa ne’ebé deskonfia envolve husi eis-Diretór Komisaun Justisa no Paz (CJP) Dioseze Díli, arguidu padre Hermínio Fátima Gonçalves ho arguidu na’in tolu seluk tan.

Xanana marka prezensa iha TDD, 28 Dezembru 2021. Foto/Hatutan.com

Arguidu na’in-tolu seluk, kompostu husi arguidu José Cardoso Moreira, Andre Gonçalves no Libania Martins Amaral, relasiona ho relatóriu peskiza ba kazu Topu Honis.

Iha julgamentu kontinuasaun ne’e,  Kay Rala Xanana Gusmão, hanesan sasin deklara ba Tribunál katak  nia parte entrega relatóriu ne’e ba Barbara Nazareth Oliveira liuhusi Barbara nia la’en Joaquim Fonseca ho intensaun atu haree didi’ak relatoriu ne’e hodi diskute hamutuk ho sasin liu-Liu kona-bá visum ba labarik sira iha Uma Mahon Topo Honis, Kutete, Oé-Cusse.

Barbara Nazareth Oliveira, nu’udar partner-sósiu iha JU,S no JU,S ne’e rasik hanesan empreza sosiál atu apoiu hametin direitu umanu no Estadu Direitu iha Timor-Leste.

Advertisement

Xanana deklara mós katak  la’ós  nia  publika relatóriu ne’e, tanba nia komprende di’ak kona-bá saida maka segredu justisa.

“Ha’u la hasai, maibé fó ba Barbara liu husi nia la’en Joaquim Fonseca. Ha’u la viola segredu justisa tanba ha’u la fó ba ha’u nia família, maibé fó ba Barbara tanba nia maka kaer prosesu ba kondenadu Richard Dasbach, tanba tuir ha’u nia komprensaun katak husi visum ne’e rasik hanesan krime boot ida hasoru labarik sira, tanba ne’e ha’u fó relatóriu ne’e ba Barbara hodi haree no diskute hamutuk, atu nune’e, ha’u bele hatene no hasai ha’u nia pozisaun ba kazu Dasbach nian,” Xanana deklara  iha audiénsia julgamentu ne’e.

Xanana hateten, Komisaun Justisa no Paz halo relatóriu ne’e ho intensaun atu haree Dasbach sala dunik ka lae iha kazu pedofilia, hodi entrega ba Bispu Díli, la’ós ba Tribunál maibé ikus mai rezultadu oin seluk.

Rona tiha deklarasaun Xanana Gusmão nian ne’e, Tribunál adia julgamentu ba loron seluk hodi kontinua rona sasin sira seluk.

Relasiona ho dokumentu relatóriu  kazu Topu Honis nian ne’e maka iha lolon 6 fulan-Outubru 2020, Arsebispu Arkidioseze Metropolitana Díli, Mgr. Virgílio do Carmo da Silva, SDB, ezonera ona  Padre Hermínio Fátima Gonçalves, hosi nia kargu nu’udar Diretór CJP Dioseze Díli.

Advertisement

Tuir akuzasaun Ministériu Públiku, katak iha loron 19 fulan-Agostu 2020, arguidu simu labarik feto menoridade na’in-tolu ne’ebé arguidu la lembra naran no ema adultu na’in-rua; Liliana Tarung no Rano Karno maka akompaña fundasaun Honis iha Kutete no Mahata, Oé-Cusse no ema sira ne’e informa ba arguidu katak durante sira atravesa problema ne’ebé ligasaun ho labarik na’in-tolu ne’e, maibé uma kreda Dioseze Díli la tau matan ba sira tamba ne’e sira mai husu protesaun ba Amu sira iha Dioseze Díli, tamba atividade saserdotál iha Rejiaun Administrativu Espesiál Oé-Cusse Ambeno (RAEOA) sei pertense ba Dioseze Dili.

Simu tiha ema sira-ne’e arguidu Hermínio informa kedas ba Amu Bispu, nune’e Amu Bispu mós fó autorizasaun verbal ba arguidu hamutuk ho arguidu sira seluk dezloka ba Oé-Cusse hodi halo enkontru ho vítima sira husi prosesu NUC 0022/19.PGGCC ho nia krime abuzu sexual ba menór.

Enkontru sira ne’ebé arguidu halo ho vítima ho inan-aman sira-nia rezulta maka arguidu relata ona iha eskrita ne’ebé tau títulu Relatóriu Peskiza ho logotipu CJP Dioseze Díli.

Iha relatóriu ne’ebé asina husi arguidu Hermínio iha loron 07 fulan-Setembru  2020, arguidu revela informasaun ne’ebé ligasaun ho investigasaun, liu-liu iha faze ezame genital ba vítima iha prosesu investigasaun iha faze Polísia nian no iha Ministériu Públiku ka Prokuradoria Distritál  Oé-Cusse, inklui naran husi vítima ba kazu abuzu sexual ba menór no pornografia infantíl.

Arguidu Hermínio distribui nia relatóriu ne’e ba Amu Bispu, Xanana Gusmão no Amu sira iha kongregasaun SVD nian iha Kuluhun para atu halo tradusaun ba lian Ingles no ikus mai relatóriu ne’e sai konsumu públiku no Komisaun Direitu ba Labarik ne’ebé halo knar hodi halo protesaun ba vítima sira hato’o partisipasaun ba Prokuradór Jerál Repúblika (PGR, sigla portugés) hodi loke inkéritu kontra arguidu Hermínio ho arguidu seluk hanesan Jose Cardoso, Andre Gonçalves no Libania Martins.

Advertisement

Iha loron 07 fulan-Setembru 2020, prosesu NUC 0022/19.PGGCC ho nia krime abuzu sexual ba menór no pornografia infantíl ne’ebé ninia vítima maka labarik sira ne’ebé nia naran balu iha lista ne’ebé arguidu publika iha nia relatóriu sei iha prosesu investigasaun nia laran nune’e faktu sira ba kazu ne’e sei iha vinkulasaun segredu justisa nia laran.

Kazu ne’e labele publika sai maibé arguidu Hermínio publika ona husi peskiza relatóriu ne’ebé nia prodús ho nia konsekuénsia katak públiku hatene uluk prosesu investigasaun ne’ebé lao no sem kauza justu fó sai aktu prosesuál ne’ebé tama iha segredu justisa.

Ministériu Públiku akuza arguidu sira ba pratika krime violasaun ba justisa nia segredu ne’ebé previstu iha artigu 291 husi Kódigu Penal Timor Leste.

Audiénsia julgamentu preside husi juiz singular Evangelino Bello, MP reprezenta husi Prokuradór Matias Soares no arguidu sira hetan asisténsia legal husi Advogadu privadu Miguel Faria.

Xanana Husu PCIC Halo investigasaun

Advertisement

Relasiona ho publikasaun relatóriu kazu Topo Honis nian, iha Tribunál nia oin Xanana husu ba PCIC (Polísia Sientífika Investigasaun Kriminál) atu halo investigasaun ba ema sira ne’ebé deskonfia espalla ka publika relatóriu kazu Topo Honis ne’e, tanba la’ós arguidu sira maka publika.

“Ha’u husu ba PCIC atu halo investigasaun ba kazu ne’e, hodi hatene se loos maka publika relatóriu ne’e, ha’u ka Barbara,” Xanana hateten iha audiénsia laran iha TDD.

Hafoin prosesu audiénsia julgamentu iha TDD termina no desizaun adia hikas julgamentu kazu ne’e ba loron seluk, Hatutan.com hakat to’o edifísiu JU,S Jurídico Social Consultoria iha Avenida Direitus Humanos Nú.4, Díli, atu halo konfirmasaun ho Barbara Nazareth Oliveira, maibé edifísiu taka.  Nune’e, Hatutan.com kontaktu via telefónika ba Advogadu husi JU,S nian, Olívio Barros, maibé nia seidauk bele fó komentáriu tanba prosesu ne’e la’o hela iha Tribunál. 

Fonseca Rekoñese Xanana Fó Tuir Dokumentu Atu Entrega Ba Barbara

Liuhusi konfirmasaun telefónika ba Joaquim Fonseca, nu’udar Barbara Nazareth Oliveira nia kaben, hateten katak nia simu duni dokumentu ne’ebé Xanana fó tuir ba nia atu entrega ba Barbara.

Advertisement

“Prontu, se Xanana  hateten ida-ne’e ba Tribunál, nia hateten ba Tribunál. Se nia (Xanana-red) mak hateten ida-ne’e.  Altura ne’ebá Xanana fó tuir dokumentu ne’e ba ha’u hanesan konfidensiál. Nia fó tuir ha’u dokumentu ne’e atu fó ba ha’u nia ferik-oan Barbara, mas derrepente ida-ne’e sai boot tiha iha públiku, ha’u mós sai bilan tiha,” Joaquim Fonseca hateten.

Nia mós subliña katak se deklarasaun Xanana nian ne’e ba Tribunál no  Tribunál hakarak verifika, di’ak liu Tribunál notifika no bolu de’it parte sira atu bele halo verifikasaun.

Jornalista: Carmelita Isaac

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Justisa & Krime

Absolve “Kalohan” Hosi Pena Efetivu Tinan-Lima La’ós A-favór bá Korrupasaun

Published

on

Hatutan.com, (24 Abríl 2024), Díli—Prezidente Tribunál Rekursu (PTR), Deolindo dos Santos konsidera desizaun Tribunál Rekursu (TR) nian hodi absolve Sekretáriu Jerál Partidu Demokrtátiku (PD), António da Conceição “Kalohan” hosi pena prizaun efetivu tinan-lima, la’ós a-favór bá korrupsaun maibé ne’e fundamentasaun hosi Lei.

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

Fujitivu Arnolfo Teves Jr Submete Rekursu bá TR

Published

on

Hatutan.com, (24 Abríl 2024), Díli-Fujitivu Arnolfo “Arnie” Alimpit Teves Jr submete ona rekursu bá Tribunál Rekursu (TR) kona-bá prosesu sira liga ho estradisaun ne’ebé Ministériu Públiku sei halo hamutuk ho Tribunál Estadu Filipina.

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

FONGTIL Preokupa Autoridade Sira Nonook ho Kazu Ró Tranship II no Expo Dubai

Published

on

Hatutan.com, (22 Abríl 2024), Díli– Forum ONG Timor-Leste (FONGTIL) preokupa ho prosesu transparénsia hosi Ministériu Públiku (MP) kona-bá kazu Ró Tranship II ho Expo Dubai ne’ebé FONGTIL submete to’o agora la iha follow-up no MP nonook tiha de’it.

(more…)

Kontinua Le'e

Trending