Connect with us

Internasionál

Fó Palestra iha UI, Horta Rekoñese Tinan-10 Timor-Leste Enfrenta Problema Oioin

Published

on

Hatutan.com, (19 Jullu 2022), Jakarta- Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta, Tersa (19/07/2022), fó palestra akadémiku iha Fakuldade Siénsia Sosiál no Polítika, Universidade Indonézia iha Jakarta.

Lee Mós : TL-RI Estabelese Kooperasaun iha Setór Haat

Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta, Tersa (19/07/2022), fó palestra iha Universidade Indonézia (UI). Foto/Espesiál UI

Iha okaziaun ne’e, Laureadu Nobel da Paz 1996 ne’e rekoñese katak  iha tinan-10 ikus ne’e,  Timor-Leste enfrenta problema oioin, liuliu kona-bá rekursu umanu, rekursu  finanseira, inklui sistema administrasaun Estadu ne’ebé frazil tebetebes.  

Ramos-Horta haktuir lia-hirak ne’e hodi hatán bá pergunta universitáriu ida nian relasiona ho Timor-Leste nia kapasidade finanseira (ekonomia) no rekursu umanu ne’ebé sei difisil  no sai obstákulu ida bá adezaun Timor-Leste nian bá ASEAN iha tinan 2023.

Advertisement

“Sira iha duvida bá Timor-Leste nia adezaun bá ASEAN, kestaun importante balun mak kona-bá kapasidade Timor-Leste nian entermus rekursu finanseiru ho rekursu umanu atu bele hala’o nia obrigasaun nu’udár membru ASEAN. Ida-ne’e lejítimu no bele konsidera,”  Ramos-Horta haktuir.

Maske nune’e, Horta argumenta katak, nasaun lubuk ida membru ASEAN nian maka Timor-Leste kontakta  no hatene ho di’ak tebes sira-nia situasaun no dezenvolvimentu ne’ebé la diferente mós hanesan Timor-Leste.  Ezemplu hanesan Myanmar.

“Talvés nasaun sira liu 50 maka ukun an ona durante tinan-50 ho sira-nia kondisaun dezenvolvimentu ne’ebé la diferente mós ho ami Timor-Leste, balun piór liu,” Ramos-Horta afirma tan hodi lia tun tan dehan, nia la konkorda ho parte sira ne’ebé lakohi apoia adezaun Timor-Leste nian bá ASEAN tanba de’it fatór jeográfiku.   

Tuir Horta, iha rekizitu fundamentu rua atu Timor-Leste bele sai membru ASEAN. Ida, Timor-Leste iha rasik footprint ka iha pasu rasik hanesan nasaun Sudeste Aziátiku

“Sri Lanka ho Bangladesh labele sai membru ASEAN tanba sira pertense bá nasaun  Sul Asia,” Horta hateten.

Advertisement

Ramos-Horta mós argumenta katak Papua Niugini, Bangladesh, ho Sri Lanka labele integra iha ASEAN tanba fatór rua mak hanesan, ida  sira la tama iha rejiaun Sudeste Aziátiku no rua, sira la sai hanesan membru husi organizasaun rejionál sira seluk. Kompara karik ho Timor-Leste prienxe rekizitu sira ne’e hotu atu bele sai membru ASEAN.

Iha aspetu rekursu umanu, Ramos-Horta kompriende parte balun bele iha duvida. Maibé, iha tinan-10 nia laran mós Timor-Leste haruka nia oan sira barak bá estuda iha rai-li’ur inklui estuda iha universidade koñesidu sira iha mundu.

Horta aprezenta katak, iha tinan 2007-2007, Governu Timor-Leste fasilita bolsu estudu bá joven timoroan kontinua sira-nia estudu iha universidade di’ak liu iha Tailándia, Filipina, to’o Austrália. Nune’e mó siha tinan-20-resin nia laran, hafoin Timor-Leste restaura nia ukun an, joven timoroan barak mak hasai sira nia mestradu iha universidade sira iha Estadus Unidus Amérika, Xina, Korea no seluk-seluk tan.

Jornalista : Vito Salvador

Advertisement
Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Internasionál

PM Xanana Husu Haforsa Diálogu no Páz Ba Estabilidade Rejionál

Published

on

By

Hatutan.com, (28 Outubru 2025), Díli— Primeiru-Ministru Repúblika Demokrátika Timor-Leste (PM-RDTL), Kay Rala Xanana Gusmão, haktuir hikas importánsia pás no haforsa diálogu hodi garante dezenvolvimentu sustentável liután iha rejiaun ASEAN tomak.

(more…)

Continue Reading

Internasionál

Timor-Leste Marká Tán Istória Ida Tama ASEAN, Ramos-Horta Husu Hametin Dame, Servisu Maka’as ho Onestidade

Published

on

By

Hatutan.com, (28 Outubru 2025), Díli– Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta hateten  loron 26 fulan-Outubru 2025 marka tán istória ida bá Timor-Leste sai membru plenu  ASEAN bá dala-11, nune’e husu povu no Governu hametin nafatin dame no tenke servisu makaas ho ónestidade. 

(more…)

Continue Reading

Internasionál

Tribunál Manila Deklara Arnie Teves Jr “Inosente” husi Asasinatu Omisídiu iha 2019

Published

on

By

Hatutan.com,  (15 Jullu 2025), Dili--Tribunál Manila, Segunda  (14/07/2025),  hatama ona deklarasaun “La sala” (inosente)  ba eis reprezentante Negros Oriental Arnolfo Arnie Teves Jr iha nia kazu omisídiu ba alegasaun omisídiu iha Negros Oriental iha tinan 2019.

(more…)

Continue Reading

Trending