Hatutan.com, (18 Novembru 2022), Díli-Organizasaun La’ós Governu nian (ONG) FONGTIL konsidera deklarasaun Primeiru-Ministru (PM), Taur Matan Ruak nian, ne’ebé dehan estudante universidade uza material funu hanesan granada tama iha manifestasaun laran, nu’udár argumentu mamuk no so’e-lia atu hata’uk de’it povu no dezmantela ka hamate karaterístika kritiku joven estudante universidade sira nian .
Lee Mós : ASSEPPOL Lamenta Orden PPN Aniceto Guterres Bá PNTL Atua Manifestante AMN

Asaun pasifíku joven estudante ne’ebé hamhon-an iha AMN. Foto/Elio dos Santos da Costa
Koordenadór bá Rede Defensór Direitu Umanu, Inoçêncio de Jesus Xavier, Sesta (18/11/2022), liuhosi konferénsia imprensa, afirma deklarasaun PM Taur Matan Ruak nian, iha kuarta, 16 fulan-Novembru 2022, ne’ebé dehan, nia parte simu informasaun hosi ekipa sekreta sira katak, estudante sira ne’ebé envolve iha grupu Aliansa Maubere Nasionál (AMN) deskonfia balu uza Granada durante asaun pasifika kontra PN la laloos no deklarasaun mamuk.
“Ha’u dezmente buat ne’ebé mak hato’o hosi Primeiru-Ministru. Ne’ebé, ami husu Primeiru-Ministru atu hatete buat ne’ebé loloos, labele lansa boatu ne’ebé mak halo ta’uk no dezmantela ka hamate karaterístika joven sira ne’ebé mak halo asaun pasífiku bá interese estadu,” Koordenadór bá Rede Defensór Direitu Umanu, Inoçêncio de Jesus Xavier, sa iha salaun FONGTIL, Caicoli, Díli.
Koordenadór bá Rede Defensór Direitu Umanu ne’e dehan, sé serbisu sira hatene manifestante sira uza Granada, nusa mak la halo kedas kapturasaun iha momentu ne’ebá, maibé hosik fali.
“Nusá mak identifika katak manifestante ka indivíduu balu, ka terseira parte lori Granada, nusa la kaer tiha. Ne’e hanesan pengalihan isu de’it. Ami dezemente, sé primeiru-ministru nu’udár ministru interior, sé simu informasaun hosi servisu sekreta sira, nusa mak iha momentu ne’e la halo kapturasaun kedas,” Inoçêncio de Jesus Xavier afirma tan.
Iha Lei númeru 05/2017, koa’lia kona-bá Arma Branka. Konteúdu hosi lei ne’e, bandu sidadaun sira sé de’it atu uza sasán kro’at ruma hodi hata’uk ema seluk. Maibé sé informasaun dehan, estudante sira uza fali Granada iha demonstrasaun laran, tanba sá mak polísia labele kaer, maibé husik fali.
Tuir Inoçêncio, sé polísia husik, signifika poliíia mós tama hotu halo violasaun, no ida ne’e konsidera hanesan omisaun, la halo regra loloos, polísia abandona nia servisu, nusá la halo kapturasaun.
Husu PPN Aniceto Fila Bá Halo To’ós
Iha okaziaun ne’e, Inoçêncio de Jesus Xavier, husu bá Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Aniceto Guterres, atu fila bá rai moris fatin hodi halo toos, tanba sente alerjia krítika sira mak hato’o hosi membru AMN ne’ebé dehan ‘deputadu na’ok-teen’. Ida ne’e konsidera hanesan atu hamate demokrasia iha Timor-Leste.
Tuir Inoçêncio, uma-fukun Parlamentu Nasionál nu’udár fatin bá demokrasia, no fatin bá debate nian, fatin bá haksesuk.
“Fó hanoin mós bá señór prezidente do parlamentu nasionál ninia deklarasaun nu’udár hamate demokrasia. Parlamentu Nasionál, nu’udár Uma-fukun bá demokrasia, fatin bá debate, fatin bá haksesuk. Sé la prontu atu hetan protestu públiku, husik kna’ar polítiku bá halo to’ós ka natar iha Maliana, Memo,” Inoçêncio de Jesus Xavier, fó hanoin.
Koordenadór Asia Justice and Right (AJAR) ne’e dehan, hakarak sai figura polítiku, merese duni hetan protestu hosi públiku. Sé estudante sira laiha kualidade, tanba sira-nia polítiku mak la ajuda halo estudante sira sai kualidade.
Deputadu sira iha PN laiha seriedade atu diskute kona-bá osan ne’ebé alokadu bá setór edukasaun iha kada tinan, tanba montante ki’ik tebes. Governu la investe bá ida ne’e maka ikus mai afeta bá kualidade joven sira nian.
Tanba ne’e, sé dehan estudante sira mal-kriadu, deputadu sira-nia polítika mak mal-kriadu, tanba ne’e mak halo joven sira sai hanesan ne’e. Sé sira halo edukasaun di’ak joven sira la abandona sira-nia servisu, sira-nia eskola, sira bá eskola, duké lakon tempu bá demo halo saida.
Jornalista: Rogério Pereira Cárceres