Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

Deskonfia, Jornalista Ajénsia Notisioza Tatoli,I.P Sai Mídia Ekipa Susesu Kampaña CNRT

Published

on

Hatutan.com, (05 Juñu 2023), Díli-Deskonfia, Jornalista no editór Ajénsia Notisioza Estadu Timor-Leste nian, Tatoli, Institutu Públiku (I.P), Zezito da Silva,  hala’o knaar inkompativel ho funsaun jornalista nian ne’ebé prevalese iha Lei Komunikasaun Sosiál  tanba hola parte iha mídia ekipa susesu kampaña partidu CNRT nian durante fulan-ida kampaña eleitorál.

Lee Mós : Prezidente TLPU, Manuel Pinto rezigna-aan

Imajen ne’ebé hatudu indikasaun jornalista no editór Ajensia Notísioza Tatoli,I.P, Zezito da Silva, hola parte iha ekipa mídia kampaña CNRT. Foto/foti hosi Facebook Agio Pereira

Lei Komunikasaun Sosiál númeru 5/2014, loron 19, fulan-Novembru, artigu 17 (Inkompatibilidade sira) mensiona katak;

  1. Profisaun jornalista nian labele hala’o hamutuk ho funsaun hirak mak hanesan;
  2. Funsaun públiku;
  3. Kaer kargu ruma iha órgaun soberania ida, iha órgaun podér lokál sira ka iha lideransa komunitária;
  4. Dirije partidu polítiku
  5. Relasaun publika ka asesór imprensa, komunikasaun no imajen;
  6. Kualkér atividade ida ne’ebé atu promove bens no servisu sira hanesan publisidade

Liuhosi konta Facebook privadu, Agio Pereira, nu’udár kuadru partidu CNRT, tau imajen membru grupu mídia  ne’ebé servisu hamutuk atu reforsa, Xanana Gusmão nia kampaña Parlamentár. Iha membru mídia refere, Jornalista no Editór  Ajénsia Notisioza Tatoli,I.P, Zezito da Silva mós hamriik hamutuk hotu iha imajen refere.

Konta Facebook Agio Pereira nian ne’e deskreve ho lia-fuan sira hanesan tuir mai ne’e;

Advertisement

Objectivo bót ida maka atu elimina vantangem media forças adversárias hasoru CNRT.

 Contribuição “ataque” iha social define kedas katak tenki positiva, katak zero tolerância ba ataques pessoais; baseia deit ba factos.

Foto Repro Facebook Agio Pereira esplika kona-bá imajen ne’e.

Resultado campanha nian positivo teb-tebes ba Maun-Xanana no CNRT nia campanha. Loron ita hotu hamutuk atu haré tamba sa sucesso ita hamoin pontos lima:

– disciplina

– objectivo claro ba hotu-hotu iha grupo media ida ne’e no Media Movimentos sira hotu no media P-CNRT nian hotu.

– espirito de corpo, Esprit de corps,makás iha equipa. Balu balu halo serviço seluk maibe hetan tempo atu hatán grupo nia actividades urgentes tamba calendário campanha ninia

Advertisement

– profissionalismo, tamba membros equipa responsável ba técnica jornalismo, iha experiência barak, acumulada iha tinan ba tinan, desfe tempo uluk wainhira serviço iha situação difícil, no susar no terus.

– no mos sentido patriótico.

 Tamba sentido patriótico ne’e maka hakiak humildade, no respeito ba ema seluk.

 Ita bele temi-tan razão seluk, maibe iha leten hau regista ne’e contribui liu nudar determinante ba sucesso iha campanha ida ne’e.

 Parabéns ba equipa Media sira hotu nebe hau labele temi hotu, Lao ba oin sei lao hamutuk nafatin hodi Maun-Bót continua fiar equipa ne’e hotu atu tulun Maun-Bót husik foer iha dalan nia precisa lao atu lori ita nia nação no povo ba desenvolvimento sustentável.

Advertisement

 Timor-Leste Timoroan Hotu-Hotu Nian

Xanana ba Ema Hotu

HAP-CNRT

Refere bá publikasaun foto ho lia-fuan sira iha konta Facebook Agio Pereira nian ne’e, Segunda (05/6/2023), Hatutan.com halo konfirmasaun ho jornalista no editór iha Ajénsia Tatoli, I.P, Zezito da Silva, haktuir katak, iha Sábadu kalan (04/06/203), nia hetan konvite informál hosi ninia kolega balu, husu nia atu partisipa iha enkontru ne’ebé hala’o iha Hermenegildo Pereira (Agio Pereira) nia rezidénsia.

Jornalista no editór Ajénsia Notisioza Tatoli, I.P, Zezito da Silva. Foto/Helio dos Santos da Costa

“Ha’u mós la hatene, bá iha ne’ebé ne’e, atu koalia saida? Atu halo saida iha ne’ebá. Prontu, hanesan maun-alin sira, ita konsidera malu, tanba konvida ita. Maibé, konvida ne’e, la’ós dehan, bá tán jornalista. Bá tán sekretáriu jerál organizasaun ida nian, maibé, bá hanesan pesoal ida ne’ebé mak hanesan kolega. Kolega balu maka konvida dehan atu  bá hasoru ka koalia ho ita-nia maun-boot, señor Agio Pereira iha nia rezidénsia,” jornalista  Zezito da Silva haktuir iha Edifísiu Tatoli.I.P, Faról, Díli.

Jornalista Zezito da Silva ho númeru karteira profisionál 237 ne’ebé  atribui hosi Conselho de Imprensa de Timor-Leste ne’e lia-tun dehan, nia prezensa iha enkontru ne’e  bá hanesan pesoal, nu’udár ema ka sidadaun ida, no uainhira ema ruma konvida nia konsidera.

Advertisement

Zezito klarifika, nia prezensa iha dunia enkontru ne’e, maibé, nia rasik mós la hatene, bá atu halo saida. Nia hanoin katak bá hanesan kolega, atu tuur halimar koalia hanesan baibain, karik koalia oitoan kona-bá situasaun polítika, ka tuur hamutuk hanesan hemu kafé karik ruma.

“Ha’u bá, sira koalia ona asuntu lubuk ida, mais, ha’u bá hanesan iha klaran tiha ona karik, tanba ha’u la hatene, sira hahú tuku hira  mós, ha’u ladun hatene. Depois, ami hanesan han ho hemu hotu, depois ami foto hamutuk tiha. Prontu, ha’u bá, komu ita-nia maun-boot hanesan ita-boot sira hotu hatene, publika iha Facebook, ema barak, kuandu  asesu Facebook, ema hatene, ha’u nia prezensa mós iha ne’ebá. “Maibé, objetivu sentrál iha reuniaun ne’e, atu halo nusá, ha’u lahatene,” Zezito tenik.

Atuál Sekretáriu Jerál organizasaun jornalista Timor Leste Press Union ne’e hatutan, bainhira simu konvite hosi nia kolega ne’e, nia hanoin katak, bá atu fahe oitoan informasaun bá malu, liu-liu karik atu diskute kona-bá situasaun politíka atuál, no situasaun governasaun ida agora hanesan ne’ebé.

“Hanoin kala ida ne’e, entaun, ha’u kuriózu ida ne’e para oinsá atu akompaña hosi prosesu polítiku. La signifika katak, ha’u bá, lori dehan, ha’u ne’e hanesan jornalista, ka sekretáriu jerál, lae. Hanesan pesoal, no sidadaun ida ne’ebé, ema komu konvida, no konsidera nia konvite,”  Zezito tenik.

“Atividade kampaña eleitorál ne’e, pure-zemplu, Tatoli, RTTL, ho média priváda sira, online, televizaun, bá rádiu sira ne’e, halo hotu kobertura bá kampaña eleitorál ne’e. Entaun, señor Agio Pereira ninia estatus iha  Facebook ne’ebá ne’e, klaru hela, tanba buat ida vitória CNRT nian ne’e, parte ida hosi kontribuisaun média sira nian,” Zezito argumenta.

Advertisement

Atuál editór iha Ajénsia Tatoli, I.P ne’e define katak, buat ida kontribuisaun ne’e, signifika katak, sira iha prosesu kampaña eleitorál ne’e, sira halo kobertura bá atividade polítika sira ne’e, konsolidasaun ka, iha kampaña, to’o eleisaun ne’e tomak. Ida ne’e atu hatete katak, ne’e parte ida kontribuisaun média sira, jornalista sira nian. Jornalista sira ne’e, tanba sira mak lorloron atualiza hela informasaun sira ne’e, to’o iha rezultadu finál.

Zezito da Silva konfirma dala-ida tán katak, nia prezensa iha sorumutu ne’e, la lori hanesan jornalista, la lori hanesan sekretáriu jerál organizasaun TLPU. Nia bá, hanesan individu, no sidadaun ida. Maibé, Zezito hatutan, hanesan sidadaun, ema hothotu iha direitu atu hili ka no ninia opsaun polítika. Ida ne’e, la taka dalan, tanba prevee mós iha konstituisaun RDTL  repúblika.

Iha fatin hanesan,  Hatutan.com tenta ona mós atu konfirma asuntu ne’e, ho Prezidente Tatoli, I.P, Manuel Pinto, maibé okupadu ho servisu no labeleatende entrevista. Nune’e, delaga fali kompeténsia bá Vise Prezidente Tatoli,I.P Asuntu Média no Jurnlistiku, no nu’udár mós Xefe Redasaun, Sisto Freiras da Piedade. Maibé rejeita atu fó ninia komentáriu kona-bá asuntu ne’e. Ho nune’e, fó fila-fali kompeténsia bá Editór Ezektivu Tatoli, I.P, Rafael Ximenes de Assis Belo hodi halo entrevista ho Hatutan.com.

Jornalista Hatutan.com entrevista Editór Ezektivu Tatoli, I.P, Rafael Ximenes de Assis Belo. Foto/Elio dos Santos da Costa

Rafael Belo agradese bá  Hatutan.com, tanba bele lori informasaun ida ne’e, liu-liu ligasaun ho sira-ninia jornalista ida deskonfia envolve iha sorumutuk ho kuadru partidu boot balu, no ikus mai figura líder ne’e, espalla iha nia konta Facebook privadu. Maibé, en-prinsípiu, hanesan jornalista, en-jerálmente, tuir Rafael, sira-ninia movimentasaun ne’e, sempre luan ka lae. Mais iha kontextu ida ne’e, nia koalia iha kontextu Tatoli  nian, katak, iha Tatoli, nia iha polítika redasaun ne’ebé mak klaru.

Nia dehan, Tatoli,I.P iha estatutu editórial ne’ebé mak klaru, hodi regula, no depois, iha regulamentu internu ne’ebé maka bele funsiona atu bele garante funsionamentu servisu iha Tatoli ninian.

“Iha kontextu, karik iha ida ne’e, bá ha’u, pessoalmente, iha buat rua mak ha’u hakarak koalia. Ida, ita koalia kona-bá profisionál, no ita koalia kona-bá sidadaun. Ita koalia kona-bá profisionál, konserteza ita-nia lei komunikasaun sosial, iha. Depois, ita mós iha kódigu konduta, hanesan lei kódigu de étika ne’ebé mak iha,” Rafael esplika.

Advertisement

Sé koalia kona-bá vida pessoal, Rafael dehan, sidadaun ida-idak, iha nia opsaun polítika rasik. Ne’e konserteza iha ne’ebé de’it. Mais, iha kontextu ida ne’e, nia hakarak fokus bá iha profisionál ninian.

Hosi Ajénsia Tatoli, I.P rasik, hafoin rona tiha data kampaña no eleisaun parlamentár ninian ne’ebé PR Ramos-Horta dekreta, sira halo kedas ezersísiu ida, hodi haruka ninia jornalista sira hotu, destaka iha partidu polítiku sira hothotu, ne’ebé maka hala’o atividade kampaña.

Tanba ne’e, durante fulan ida nia laran tomak, Tatoli nia jornalista sira halo movimentasaun bá iha partidu polítiku sira ne’e, ho sira-ninia funsaun halo kobertura, tuir polítika redasaun ne’ebé Tatoli rasik define, tuir estratéjia kobertura ne’ebé maka iha, bá interese estadu, nomós interese públiku ninian.

“Parese, karik, dala-ruma públiku bele interpreta bá buat seluk ida. Maibé, ami iha Tatoli, ami iha polítika redasaun ne’ebé mak bele regula ami. Ami iha estatutu editorial ne’ebé mak regual ami. No karik iha indikasaun ruma, ida ne’e, ha’u hanoin, to’o ohin loron, ami seidauk iha ema ruma ne’ebé mak iha, deklara ofisialmente, katak, nia afilia bá ida ne’e, afilia bá ida ne’ebá,”  Rafael Belo argumenta.

Editór ezektivu Tatoli, I.P ne’e afirma, sira halo sira-nia kna’ar profesionalmente, tuir kódigu étika ne’ebé mak hatuur iha atividade profesionál lorloron ninian.

Advertisement

“Ne’ebé, ami la kestiona kona-bá movimentasaun jornalista sira, tanba ho movimentasaun mak ita bele hetan informasaun, sé laiha movimentasaun, ha’u hanoin, ita koalia kona-bá redasaun, ita tuur de’it iha sala laran, ha’u hanoin, ita sei la hetan informasaun karik,” hateten Rafael.

To’o ohin loron, Tatoli, ‘seidauk deteta buat ruma hosi nia jornalista sira’, tanba sira iha estátutu editorial, atu regula, iha mós regulamentu internu, depois mós kumpri bá dekretu-lei komunikasaun sosial ne’ebé mak jornalista sira iha.

“Bá ha’u, iha ne’e hanesan editor ezekutivu, durante ne’e, ami asegura mak oinsá informasaun ne’ebé ami hato’o, bele to’o duni bá públiku, no oinsá maka sai preukupasaun públiku, bele to’o bá iha ita-nia na’i-ulun sira, depois tau iha konsiderasaun, liuhosi desizaun polítika sira ne’ebé mak iha,” Rafael hateten.

CI iha Ona Informasaun

Prezidente CI, Otélio Ote. Foto/Elio dos Santos da Costa

Iha sorin seluk, Prezidente Conselho de Imprensa de Timor-Leste (CI), Otélio Ote esplika, CI nia papél  importante ida mak, halo supervizaun bá servisu meiu komunikasaun sosial sira, inklui pesoál sira iha laran, jornalista, editór sira, atu garante katak, sira-nia servisu ne’e independente.

“Atu garante mós katak, jornalista sira implementa duni kódigu étika jornalistika iha terrenu. Ida ne’e, kna’ar importante hosi Conselho Imprensa nian. Realidade saida mak akontese durante kampaña to’o eleisaun, CI sempre halo monitorizasaun diáriu, iha periódika ida, no espesial bá durante kampaña to’o eleisaun. Sira halo monitoriza liubá konteúdu publikasaun, no mós sei identifika mós pesoál jornalista balu, karik fizikamente, envolve iha servisu partidu nian,” Otélio Ote hateten.

Advertisement

Otélio Ote dehan, verbalmente, KI ona iha informasaun katak, iha jornalista balu, envolve iha atividade partidu polítiku sira, hanesan diretamente, ka indireta.

CI rona tiha ona informasaun balu, maibé, CI seidauk hato’o deklarasaun ofisiál, tanba sei hein ekipa monitorizasaun, karik konklui sira-nia relatóriu sei aprezenta bá plenária, depois plenária sei halo apresiasaun.

“Atu dehan katak, CI  sente triste, bainhira rona katak, pesoál jornalista sira ne’ebé iha tiha ona karteira profisionál ho karteira prifisionál estájiu mós envolve iha atividade partidu politíku nian,” Otélio hateten.

Prezidente CI ne’e, fó hanoin katak, jornalista sira tenke tau ninia aan independente, dezde ke sira iha opsaun bá partidu ida, militante iha partidu ida, maibé, sira labele expressa fizikamente, saida tán, liuhosi sira-nian notísia.

“Ida ne’e, sé ita sente katak, ita atividade ida ne’e kontínua la’o, hosi ita-nia jornalista sira, ou editór sira, ita sei haree, oinsá nia frekuensia ne’e, no oinsá nia kualidade hosi partisipasaun ne’e, no konsellu imprénsa sie halo atuasaun ruma, bainhira hetan dadus ona hosi ekipa monitoring,” Ote hateten.

Advertisement

Otélio Ote informa, bainhira CI deteta jornalista balu ninia envolvimentu iha atividade ParPol, CI sei aplika sansaun ne’ebé todan liu maka, dada fila sira-ninia kartaun profesionál mak antes ne’e CI atribui ona bá sira. Maibé, iha sansaun ne’e, CI sei haree hosi nível kontra regra ne’e. Baibain, CI halo notifikasaun bá média, ka nomos bá pessoal sira ne’ebé iha ne’ebá. Notifikasaun dahuluk, daruak, datoluk, no bainhira akontese kontra regra ne’e todan liu.

“Sansaun todan liu mak ita dada nia karteira profisionál ka hasai títulu profisionál  no mos ita bele dada sertifikadu hosi CI nian, ne’ebé atribui bá m’edia ida-idak. Ne’e ita sei haree lai nia kualidade hosi kontra regra ne’e, iha parte ida ne’ebé,” Otélio Ote esplika.

Prezidente Tatoli,I.P halo konsolidasaun partidu PLP, foin lalais ne’e. Foto/Foti hosi Mídia PLP

Antes ne’e Prezidente Comissão Nacional das Eleições (CNE), José Agostinho Belo mós kestiona kona-bá envolvimentu Prezidente Ajénsia Notisioza Tatoli I.P, Manuel Pinto ho atributu Partidu Libertasaun Populár (PLP) hodi partisipa iha kampaña Eleitorál 2023.

Preokupasaun ne’e tanba konsidera Ajénsia Notisioza Tatoli I.P hanesan mídia estatál ne’ebé tenke Independente bazeia ba Lei Komunikasaun Sosiál no mós ninia estatutu rasik.

“Iha kazu balun, Belo sita faktu balun katak, lider másimu ba organizasaun média estatál ativu hela iha kampaña polítika. ‘media’ ninia asaun labele iha afiliasaun. Ami sei fó hatene ba parte sira ne’ebé involve direta,” Hatutan.com sita deklarasaun José Agustino Belo ne’ebé publika hosi Ajénsia Notisioza Portugeza, Lusa.

“Lusa espesialmente preokupa ho kazu Prezidente Ajénsia Notísia oras ne’e daudaun, Tatoli, ne’ebé publika fotografia iha média sosiál uza faru Partidu Polítiku PLP, ne’ebé oras ne’e daudaun involve an iha governasaun VIII Governu nian,” Publikasaun Lusa, edisaun 02 fulan-Maiu 2023.

Advertisement

Informasaun ne’ebé Hatutan.com asesu hosi fonte sira iha Tatoli,I.P katak Prezidente Ajénsia Notisioza Tatoli,I.P, Manuel Pinto partisipa iha kampaña partidu PLP nian tanba hatama tiha ona lisensa. Maibé, bainhira Hatutan.com atu konfirma direta ho Manuel Pinto, Segunda ne’e, maibé la disponivel atu simu entrevista ho jornalista tanba okupadu ho servisu.   

 Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

Kinta-Feira Santa, Jesus Presta Mensajen Domin no Haraik Aan Molok Husik Hela Mundu

Published

on

Hatutan.com, (28 Marsu 2024), Díli—Sarani Katóliku iha mundu, inklui Timor-Leste, Kinta (28/03/2024), selebra misa Kinta-Feira Santa, hanesan loron dahuluk semana Santa nian, hodi hanoin hikas mensajen partikular Jesus Kristu nian molok Nia husik hela mundu ne’e.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Paspor Timor Leste Terkuat ke-Empat di ASEAN

Published

on

Hatutan.com, (28 Maret 2024), Dili Indeks kekuatan paspor 2024 yang dirilis Henley Passport Index memposisikan paspor Timor Leste atau Republik Demokratik Timor Leste (RDTL) lebih kuat ke-empat di ASEAN dan bertengger di posisi ke-56 perigkat dunia, unggul 10 peringkat dari Indonesia.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Xanana Halo Hela Avaliasaun bá Membru Governu Sira

Published

on

Hatutan.com, (28 Marsu 2024), DíliPrimeiru-Ministru (PM) Kay Rala Xanana Gusmão, halo hela avaliasaun bá membru Governu hotu hodi haree dezempeñu servisu membru Governu ida-idak nian.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending