Hatutan.com, (05 Jullu 2023), Díli—Lei Komunikasaun Sosiál númeru 5/2014 no Dekretu Lei númeru 25/2015 ho Estatutu Conselho Imprensa (CI) iha artigu 44 (kompeténsia) alinea (b) hateten katak, CI iha kompeténsia aprova no superviziona órgaun kominikasaun sosiál no jornalista sira kumpre kódigu étika jornalístika Timor Leste. Iha Alinea (c) mensiona, CI hala’o podér  disiplinár kona-bá jornalista sira, tuir regulamentu rasik, ne’ebé aprova hosi CI rasik ho nia infrasaun sira ne’ebé korresponde ho sansaun no prosesu disiplinár. Alinea (d) hateten, CI mak fó, halo foun, tahan, no hasai titulu profisionál jornalista nian.

Prezidente CI, Otélio Ote. Foto/Elio dos Santos da Costa.

Baze ba kompeténsia sira CI nian ne’e maka, CI notifika jornalista sira ho órgaun komunikasaun sosiál sira (média), ne’ebé komete infrasaun kódigu étika jornalista Timor Leste, Prinsípiu universár jornalizmu no komete violasaun bá Lei Komunikasaun Sosiál.

Lee Mós: Mídia Live Streaming Maioria Kontribui Divulga Propaganda Polítika, CI Notifika Jornalista Inkompatíbel

Prezidente CI, Otélio Ote hateten, notifikasaun hosi CI ba jornalista no meiu komunikasaun sosiál ne’ebé distribui ona ba Xefe Redasaun sira iha kada média, iha Segunda (03/07/2023) baze ba rezultadu análiza no monitorizasaun CI nian iha ámbitu kobertura eleisaun Parlamentár 2023.

Rezultadu ne’e mós hetan aprovasaun hosi plenária extraordináriu CI nian iha 20 Juñu 2023, hafoin tetu no deskute kle’an ba infrasaun sira.

Otelio Ote hakarak esklarese tán katak, CI iha ninia Diresaun ida pertinente tebes hodi halo análize no monitoriza ba konteúdu publikasaun sira loron-loron hosi órgaun komunikasaun sosiál no akompaña aktu profisionalizmu jornalista sira liga ho kódigu étika, mata dalan kobertura eleisaun nian, mata dalan utilizasaun média sosiál ba jornalizmu, no mós  lejislasaun sira ne’ebé CI aprova.

“Ita identifika ona média balun no mós jornalista balun. Sei identifika no kontinua notifika instituisaun média balun ne’ebé la kumpre kódigu étika no jornalista sira ne’ebé hala’o knaar inkompatibilidade ho títulu jornalista,” Otelio Ote responde Hatutan.com iha knaar fatin CI Kintál Boot, Kuarta (05/07/2023).

Otelio Ote fó hanoin katak, Jornalista hanesan profisaun ida, hala’o knaar baze ba kódigu étika, hanesan mós Médiku sira no advogadu sira.

“Ita fó notifikasaun depois iha ema ruma ka pessoál balun la satisfás bele husu CI atu esplika klaru liután kona-bá notifikasaun ne’e. Importante maka ho notifikasaun ne’e la’ós atu fó sala, maibé ne’e prosesu administrativu tuir kompeténsia CI nian,” nia subliña.

Matadalan sira ne’ebé CI prodús atu ajuda orienta jornalista no média sira hala’o sira nia publikasaun no kobertura labele ofende ema seluk no mantein profisionalizmu.

“Kona-bá sira ne’ebé inkompatibilidade, ha’u hanoin Lei Komunikasaun sosiál  temi ona. ema sira ne’ebé labele sai ona jornalista mak ema sira ne’ebé funsionáriu públiku, lider Partidu Polítiku, média oficer no sira labele sai jornalista kuandu kaer hela kargu sira ne’e no se sira sai jornalista antes tenke entrega fali karteira profisionál ba CI,” nia esplika.

Notifikasaun ne’e Baze bá Desizaun Plenária

Diretór Diresaun Dezenvolvimentu Análiza Média (DDAM), Alberico da Costa Junior. Foto/dok CI.

Diretór Diresaun Análiza Média no Monitorizasaun CI, Alberico da Costa Junior hateten, notifikasaun ne’ebé iha bazeia ba desizaun plenária estraordinária CI nian.

Baze ba monitorizasaun ne’ebé CI iha maka, kódigu étika jornalista, prinsípiu jornalizmu, Lei Komunikasaun Sosiál no mós mata dalan média sosiál ne’ebé hotu-hotu aseita, inklui mós mata dalan reportajen eleitorál.

“Distribuisaun rezultadu monitorizasaun ne’e bazeia ba desizaun koletiva ne’ebé plenária foti la’ós mai hosi ezekutivu. Tanba parte ezekutivu hala’o de’it servisu tékniku no halo análize, depois rezultadu submete ba plenária hodi hola desizaun,”  Alberico da Costa Junior hateten.

“Notifikasaun ne’ebé CI halo ne’e iha kontestu kampaña eleisaun Parlamentár bá jornalista na’in-tolu, plenária haree katak grave. Nune’e, notifika no agora sei hein fali média sira ne’ebé CI atu notifika. Desizaun ba notifikasaun ne’e koletiva plenária nian,” nia hateten tán.

Kona-bá infratór sira ne’ebé kestiona, Alberico konsidera sira la komprende sasan, prosesu ne’e oinsa no sira ne’ebé kestiona barak liu ne’e sira ne’ebé CI haree katak, sira kahur jornalizmu ne’e ho politika barak liu.

“Ami mós akompaña katak sira balun la satisfeitu ho rezultadu ne’e no ida ne’e normál, maibé sira mós tenke hatene katak, servisu jornalista ne’e profisaun no nia servisu bá públiku la’ós afavór bá polítika. Tanba ne’e, jornalista nia profisionál sukat hosi nia independénsia no la influénsia ho politika,” nia subliña.

Nia bolu atensaun katak, Jornalista kuandu hala’o servisu labele hatudu afiliasaun politika ba partidu A ka B, tanba ne’e rezultadu monitorizasaun no avaliasaun ne’ebé CI iha la’ós fiktísiu maibé bazeia ba faktus ne’ebé CI monitoriza.

Alberico mós husu bá pessoál ka individu balun ne’ebé la satisfás ho notifikasaun ne’ebé iha, bele halo reklamasaun ba CI tanba CI  ba jornalista hotu-hotu ho nia misaun maka promove liberdade Imprensa no hametin independénsia jornalizmu.

“Ba sira ne’ebé tuir loloos labele ona atu hala’o atividade jornalístiku loloos labele ona tanba inkompatibel. Bainhira nia ba serbisu ona hanesan média officer husik nia ba ona, labele kahur sasan, tanba lei bandu,” nia fó atensaun.

Tuir dadus ne’ebé CI iha, jornalista sira ne’ebé hetan ona atribuisaun karteira profisionál no estájiu profisionál hosi CI hahú 2017 to’o ohin loron hamutuk na’in 382 no jornalista sira ne’ebé entrega hikas karteira profisionál tanba hala’o ona sevisu ka profisaun seluk hamutuk na’in 61.

Oras-ne’e jornalista hamutuk 321 mak ativu no hetan títulu jornalista ho karteira profisionál no estájiu profisionál.

Lee Mós: Matadalan Mídia Sosiál bá Jornalizmu

Jornalista :Vito Salvadór