Connect with us

Ekonomia

Austrália Rekoñese Greater Sunrise Importante bá Dezenvolvimentu Timor-Leste

Published

on

Hatutan.com, (18 Setembru 2023), Díli- Reprezentante Austrália bá Greater Sunrise, Steve Bracks rekoñese katak Greater Sunrise importante tebes bá dezenvolvimentu ekonomia Timor-Leste tamba ne’e sei halo esforsu atu servisu hamutuk hodi dezenvolve projetu Greater Sunrise bá oin.

Lee Mós: Xanana Firme Defende Kadoras Greater Sunrise Mai TL

PM Xanana halo enkontru ho Reprezentante Austrália bá Great Sunrise, Steve Bracks iha Palásiu Governu, Segunda 18 Setembru 2023. Foto/Elio dos Santos da Costa

Reprezentante Austrália bá Sunrise Steve Bracks vizita mai Timor-Leste hanesan reprezentante espesiál husi Governu Austrália nian bá Greater Sunrise hodi hala’o enkontru ho Primeiru-Ministru (PM) Kay Rala Xanana Gusmão no mós Ministru Petróleu no Minerál Francisco da Costa Monteiro hodi ko’alia kona-bá maneira oinsá bá oin atu dezenvolve projetu Greater Sunrise.

Vizita ida ne’e la’ós vizita dahuluk, maibé ida ne’e nu’udár vizita bá da-haat nian hanesan reprezentante espesiál Austrália nian bá Greater Sunrise. Nia espera katak sei iha tan vizita sira tuir mai hodi diskute kle’an liután kona-bá projetu Greater Sunrise.

Advertisement

“Australia rekoñese projetu Greater Sunrise importante tebes bá povu no família Timor-Leste hotu. Austrália iha kompromisu servisu ho Timor- Leste oinsá mak atu dezenvolve projetu ne’e bá oin iha maneira ne’ebé mak teknikamente viavel no komersialmente bá projetu ida-neʼe,” Steve Bracks haktuir  bá jornalista sira iha Palásiu Governu, Segunda (18/09/2023).

Steve Bracks hatutan Austrália komprende Governu ida ne’e nia dezeju mak oinsá atu dada Greater Sunrise mai Timor-Leste. Maibé Austrália mós tenke haree bá estudu ne’ebé agora daudauk atu halo bá viabilidade ekonómiku ne’ebé mak sei fornese bá Timor-Leste, no mós ba kompañia sira hotu ne’ebé envolve iha projetu ida ne’e.

Nia reafirma mós katak Timor-Leste sosa ona asaun  ConocoPhillips liu husi Timor Gap tamba ne’e Austrália hakarak servisu hamutuk ho parseiru sira hotu ne’ebé mak envolve iha projetu ida ne’e.

“Ha’u dezeju projetu bá dada kadoras no estudu viabilidade sei remata iha fulan-Maiu no Juñu, tinan oin mai. Ida ne’e ha’u nia dezeju.” Nia subliña.

Kadoras Greater Sunrise Dada Mai Timor-Leste

Advertisement

Ministru Petróleu no Rekursu Minerál, Francisco da Costa Monteiro. Foto/Elio dos Santos da Costa

Ministru Petróleu no Rekursu Minerál, Francisco da Costa Monteiro,  liu husi programa Meet the Press, iha Sesta (15/09/2023) deklara katak  IX Governu Konstitusionál ne’ebé lidera hosi PM Xanana Gusmão, iha serteza bo’t atu kadoras Greater Sunrise dada mai Timor-Leste.

“Nu’udár Ministru Petróleu no Rekursu Minerál, ha’u tenke dehan serteza katak kadoras Greater Sunrise dada mai Timor-Leste, ne’e ha’u nia servisu dunik para buka meius hotu-hotu hodi asegura atu kadoras ne’e tenke mai dunik Timor,” Francisco da Costa Monteiro afirma.

Nua hatutan tratadu Fronteira Marítima hatudu tiha ona enkuadramentu ida  di’ak, la’ós ona tau iha dúvida forma oinsá mak atu dezenvolve kampu Greater Sunrise.

Nia tenik, bá dezenvolvimentu kampu Greater Sunrise, Timor-Leste presiza tau prioridade bá Petroleum Meaning Code (Código Mineiro),  Tax Regime no Production Sharing Contract ne’ebé hanesan enkuadramentu legál no kontratuál ne’ebé iha tinan tolu ikus, dezde 2019 la rejista ka la book to’o ohin loron.

Ba oin agora Ministériu Petróleu no Rekursu Minerál sei aselera prosesu sira ne’e hotu hodi finaliza tiha dokumetu tolu ne’ebé ohin temi hodi biban bá dezenvolvimentu konseitu bá iha dada kadoras Greater Sunrise mai Timor-Leste.

“Ne’e servisu ida ne’ebé presiza hotu-hotu nia esforsu, servisu makas para ita bele dada kadoras Greater Sunrise ne’e mai, hodi intensifika esplorasaun sira ne’e. Ita nia ekonomia los dunik arraska maibé ba futuru sei di’ak, la’o ba oin,” Nia esplika.

Advertisement

Muda Planta LNG Mai Natarbora

Ministru Petróleu no Rekursu Minerál mós informa katak Governu iha ona desizaun definitivu muda planta Liquified Natural Gas (LNG) mai Natarbora, Munisípiu Manatuto ho razaun bele halo poupansa bá konstrusaun planta ne’e rasik no ida seluk mak indemnizasaun ne’ebé to’o kedas millaun $1 to’o millaun $5.

“Se ita tau iha Beaço nia kustu indemnizasaun boot no auto estrada hosi Natarbora ba Beaço kuaze 72 kilo metro ne’ebé se konverte bá osan karik nia bele han kustu kuaze millaun $770  no ho sira ne’e hotu maka Governu iha hanoin atu muda bá Natarbora,” Francisco da Costa Monteiro fó razaun.

Razaun daruak mak kona-bá risku ambientál, no razaun datolu mak Governu nian haree bá iha polítika jestaun bá risku ambientál ho buat sira ne’e Governu muda konstrusaun planta LNG bá Natarbora.

Kona-ba rekursu ekipamentu, Ministru Francisco hateten, Governu uluk kedas hahú prepara rekursu bá konstrusaun LGN nian tanba iha Governu anteriór haruka Timoroan ne’ebé kompetente iha área Enjeñaria bá tuir formasaun iha Batam-Indonézia kona-bá oinsá  halo operasionalizasaun bá iha LNG.

Advertisement

Kona-ba ekipamentu ba planta LNG ne’e Governu garantia laiha problema tanba Governu iha estratéjia, iha planu hela bá ida ne’e.

Jornalista: Vito Salvadór

 

Advertisement
Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

OJE 2026 Aloka Bá MCAE ho Montante Millaun $8 Resin Aprovadu

Published

on

By

Hatutan.com (14 Nobembru 2025),Díli— Bankada CNRT ho PD  trava propósta tolu husi Bankada opozisaun FRTILIN ho PLP, ne’ebé husu atu  hasai tiha  $985.50.000 husi  Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2026 ne’ebé atribui bá  Ministériu Koordenadór bá Asuntu Ekonómia (MCAE).

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

Timor-Leste iha Difikuldade Kompete Kuantidade Produtu iha Merkadu ASEAN

Published

on

By

Hatutan.com, (06 Novembru 2025),Díli— Vise-Ministra bá Asuntu ASEAN, Milena Rangel rekoñese  Timor-Leste  iha difikuldade kona-bá kuantidade produtu lokal atu kompete iha merkadu nasaun sira Estadu membru ASEAN.

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

Debate OJE 2026 iha Jeneralidade, Komisaun C Hato’o Rekomendasaun Forte Bá Governu

Published

on

By

Hatutan.com,  (05 Novembru 2025),Díli—Debate  Orsamentu Jerál Estadu (OGE-sigla portugés) 2026 iha faze jeneralidad, Kuarta (05/11/2025),  Komisaun C  Parlamentu Nasionál ba asuntu Finansas Públika  hato’o rekomedasaun forte bá IX Governu Konsititusionál  hodi anota no sai hanesan prioridade.

(more…)

Continue Reading

Trending