Hatutan.com, (18 Setembru 2023), Díli-Governu liuhosi Ministériu Edukasaun Juventude no Desportu (MEJD) iha tinan  2016  sosa ró ida ho folin purvolta US$142,000 bá Eskola Tékniku Vokasionál (ESTV)  Peska Atauro. Maibé, ró ne’e, estudante sira hosi eskola refere utiliza dala-rua de’it hodi halo pratika to’o agora aat no sai ferrujen de’it iha tasi-laran.

Lee Mós : SEKOMS ho Tékniku ADN no MOP Halo Inspesaun bá Projetu MAPKOMS

Ró ne’ebé MEJD sosa bá ESTV Peska Atauro (klaran) iha tinan 2016 no aat iha tinan 2017 to’o agora sai ferrujen iha tasi-laran. Foto/Elio dos Santos da Costa

Informasaun ne’ebé Hatutan.com rekolla hosi fontes oioin iha Ministériu Edukasaun  hateten katak ró ne’e Governu liuhosi Ministériu Edukasaun, Juventude no Desportu (MEJD)  sosa hosi empreza Indonézia ida naran SHIPS apoiu bá nesesidade pratika ESTV Peska Atauro nian, maibé ró ne’e estudante sira konsege utiliza dala-rua deit iha tinan 2017 no aat kedas iha tempu ne’ebá to’o agora la hadi’a atu sai de’it ona besi-tua iha tasi-laran.

Diretór Nasionál bá Ensinu Sekundáriu Tékniku Vokasionál (ESTV), Fernando Mouzinho Gama, ne’ebé Hatutan.com konfirma iha nia servisu fatin, Ministériu Edukasaun, Vila-Verde, Díli, Segunda (18/09/2023), hateten ró  rasik, sé la sala, sosa kedan iha 2016 ho objetivu atu apoiu  estudante ESTV  Peska Atauro  sira-nia atividade prátika.

Ró ne’e mós atu ajuda transporta estudante sira bainhira tuir estájiu kona-bá peska nian iha munisípiu seluk. Infelizmente, dezde tinan 2017 ró avaria ka aat to’o ohin loron paradu de’it iha tasi-laran, iha área Unidade Polísia Marítima (UPM) nian iha tasi-laran Lecidere, Dili.

“Kona-bá ró ne’ebé agora paradu hela iha tasi-laran ne’ebá ne’e, foin dadauk, tuir tékniku nia informasaun, ema ne’ebé asegura iha ne’ebá, dehan katak, nia materia, pesa balu ne’ebé la funsiona, ne’e mak to’o agora, sira tau nafatin iha ne’ebá,” Diretór Nasionál bá ESTV, Fernando Mouzinho Gama hateten.

Diresaun Nasionál ESTV rasik,  Fernando Mouzinho Gama hatutan, ko’alia ona iha internal Ministériu Edukasaun  nian no entrega ona bá parte lojístika atu haree kona-bá ró ne’ebé mak agora tau hela iha tasi-laran.

Foin daudaun mós parte Diresaun Nasionál ESTV simu ona informasaun katak ró sei entrega bá Diresaun Nasionál bá Jestaun Patrimóniu Estadu (DNJPE) atu dada  sai mai iha rai-maran hodi haree ninia pesa sira ne’ebé mak deskonfia aat ona.

Diretór Nasionál bá Ensinu Sekundáriu Tékniku Vokasionál (ESTV), Fernando Mouzinho Gama. Foto/Rogério Pereira Cárceres

“Ne’ebé to’o agora, prosesu ne’e sei la’o hela, ita hein de’it, oinsá para lojístika Ministériu Edukasaun mak sei halo komunikasaun ho parte Patrimóniu Estadu atu haree ida-ne’e,” Fernando Gama hateten.

Hatán kona-bá ministériu iha hanoin atu halo fali manutensaun bá ró ne’e ka lae, Fernando dehan, seidauk serteza tanba konforme informasun hosi tékniku sira katak, ekipamentu balu hosi ró ne’e nianaat hotu ona. Tanba ne’e tempu besik, sei dada mai bá rai-maran, atu nune’e, parte ekipa lojístika sira ministériu nian bele haree hafoin relata bá superior sira.

“Maibé, informasaun ne’ebé mak iha ne’e, ha’u hanoin, ita nian seguransa ne’ebé mak haree ró ne’e, momentu ne’ebá, nia rasik esplika ona bá públiku, parte ida ne’ebé mak aat, parte ida ne’ebé mak sei di’ak, atu funsiona, momentu ne’ebá sira esplika ona bá ita nia públiku, ha’u hanoin, públiku mós akompaña hela prosesu ida ne’e,” Fernando tenik.

Hatán kona-bá tanba sá mak molok ne’e ministériu la prevee osan, hodi halo manutensaun bá ró ne’e, diretór nasionál ESTV ne’e dehan, nia parte mós ladun hatene, no nia labele esplika sasán sira ne’e. Maibé, nia promete atu buka informasaun kle’an hosi ekipa sira iha diresaun lojístika nian.

“To’o agora, pur-enkuantu, seidauk iha informasaun atu halo manutensaun, tanba, ha’u rona, ró ida ne’e, tama tiha ona iha prosesu bá kazu investigasaun. Entaun, to’o agora, ita haree hanesan ladun iha informasaun. No iha diresaun ne’e, ha’u foin mak mai iha ne’e, ne’ebé, ha’u mós sei buka tuir informasaun loos tiha, mak ha’u bele informa fali. Maibé, to’o agora, ita seidauk bele halo manutensaun bá ró ne’e,” nia informa.

Besik tinan lima ona (2017 to’o 2023) roo ne’e, para to’o “ferújen” de’it iha tasi-laran. Situasaun ne’e mós, prejudika duni bá estudante ESTV  Peska Atauro sira-nia atividade prátika, ne’ebé mak la la’o to’o ohin loron.

Ró Aat Duni

Hosi sorin seluk Sekretáriu Estadu bá Ensinu Sekundáriu no Eskola Téknika Vokasionál (SEESETV), Domingos Lemos Lopes, informa katak, iha nia vizita foin lalais, haree katak, ró ne’e ninia kondisaun sira besik aat hotu ona.

Sekretáriu Estadu bá Ensinu Sekundáriu no Eskola Téknika Vokasionál (SEESETV), Domingos Lemos Lopes. Foto/Rogério Pereira Cárceres

“Ró kondisaun hanesan hori-bainhira dadauk ha’u bá observa diretamente, kona-bá kondisaun ró ne’e nian. Ró agora, nia kondisaun ne’e aat. Avaria hela, ke buat lubuk ida mak agora avaria iha ne’ebá, to’o ró mós kuak,” Sekretáriu Estadu Domingos Lemos konfirma bá Hatutan.com.

Bainhira ró ne’e avaria iha 2017, tuir mai, to’o ona iha 2022 maka Diresaun Nasionál Ensinu Sekundáriu Tékniku Vokasionál, foin halo pedidu ida, haruka bá eis Ministru Edukasaun, Armindo Maia husu atu halo manutensaun bá ró ne’e. Maibé, informasaun ne’ebé mak iha, katak, ró ne’e, agora en-kauza hela. Tanba ne’e mak, labele halo manutensaun to’o agora, no Ministru Armindo Maia altura ne’ebá la aprova pedidu de manutensaun hosi ensinu tékniku vokasionál nian.

Maske ladun iha informasaun kona-bá ró ne’e sosa iha governasaun dala-hira nian, maibé, Sekretáriu Esatdu Domingos Lemos afirma, iha altura ne’ebá ró ne’e ministériu uza duni osan hosi Orsamentu Jerál Estadu (OJE) nian mak sosa. Infelizmente, to’o data ida ne’e, ró ne’e rasik labele halo nia operasaun  tanba kondisaun la-diak.

“Ida ne’e, informasaun ne’e taka-taka hela. Ne’ebé, atu klaru liu, ha’u hanoin, ita-boot sira (jornalista) halo investigasaun didi’ak, husu, sosa iha momentu governasaun ida ne’ebé. Maibé, tuir informasaun, dehan katak, lori orsamentu jerál do estadu, sosa roo ne’e. Roo ne’e sosa ho valór orsamentu hamutuk $142,000, ne’e tuir informasaun. Maibé, momentu ne’e, ha’u laiha informasaun bá ida ne’e,” Domingos Lemos informa.

Kona-bá informasaun katak, dadaun ne’e roo ne’e mós tama ona iha prosesu investigasaun kriminál ninian, Domingos Lemos  konfirma, informasaun ne’e loos duni, maibé nia rasik mós ladun hatene, tanba foin simu kna’ar sekretáriu estadu foun.

“Ida ne’e, ha’u seidauk to’o bá iha ne’ebá, mais, tuir informasaun hanesan ne’e. mais, agora, nia prosesu, ha’u la akompaña ida-ne’e, tanba ha’u membru Governu foun, iha Nonu Governu nian  ne’ebé, ha’u ladun a-pár ho ida-ne’e,” nia hateten.

Hafoin halo vizita bá ró ne’e, Sekretáriu Estadu ne’e mós entrega kedan ona situasaun ne’e bá Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus, sé possível labele halo ona manutensaun, di’ak liu, entrega bá Diresaun Nasionál Jestaun Patrimóniu Estadu nian bele hola kompeténsia tuir lei haruka.

Biar nune’e, Governante ne’e afirma, IX Governu Konstitusionál liuhosi Sekretáriu Esatdu ne’ebé nia lidera iha polítika ne’ebé klara, katak sei prevee osan iha OJE 2024, oinsá mak bele sosa fali ró foun seluk ne’ebé di’ak liu.

Tuir observasaun  Hatutan.com nian iha lokál ró refere paradu de’it iha tasi-laran. Uainhira konfirma ho funsionáriu sira Alfándega nian, Servisu Kuarentena, ho pesoál  PNTL hosi Unidade Patrullamentu Marítima  (UPM)  nian kona-bá ró ne’e paradu hori-bainhira, sira ladún iha koñesimentu.

Komandante UPM Superintendente Polísia Eugénio Pereira, informa, nia parte simu duni karta pedidu ida hosi Ministériu Edukasaun, ne’ebé husu atu utiliza lai espasu UPM nian, hodi sira bele dada ka hiit sai ró ne’e.

Informasaun seluk ne’ebé Hatutan.com asesu katak akizasaun bá ró ne’e iha tinan 2016 no halo operasaun iha tinan 2017 no ró ne’e halo operasaun dala rua de’it aat ona.

Informasaun ne’ebé iha katak, ró ne’e  sosa ho kondisaun foun, maibé bainhira  iha tempu naruk para hela iha tasi laran to’o frujen tanba tuir loloos tenke halo operasaun bebeik labele para metin iha fatin.

Ró ne’e Ministeriu Edukasaun kontrata kompañia ida mak sosa duni iha tinan 2017 no iha loron 28 fulan-Outubru 2017 konsege tula duni estudante hamutuk 64 hosi Eskola Tekniku Vokasional (ESTV) Peska Atauru  hodi halo peskiza no  loron ida tula dala rua. Ikus mai ró ne’e rasik paradu iha  2018 to’o agora tanba osan laiha atu halo manutensaun no para iha tasi área Lecidere, Díli. 

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres