Hatutan.com, (12 Dezembru 2023), Díli-Primeiru-Ministru governu da-ualu (8) nian, Taur Matan Ruak, akompaña hosi Ministru Asuntu Parlamentár no Komunikasaun Sosiál (MAPKOMS), Francisco Martins da Costa Pereira Jeronimo ho embaixadór Xina mai Timor-Leste Xiao Jian Guo, lansa ofisiál ona sistema dijitalizasaun Rádiu Televizaun Timor-Leste, Empreza Públiku (RTTL,E.P) iha loron 16 fulan-Fevereiru 2021.
Lee Mós: Kazu Projetu STB RTTL,E.P, Deskonfia Arguida MCS Sees Hosi Territóriu TL
Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito Dias Ximenes. Foto/Elio dos Santos da Costa.
Mega projetu ne’e nu’udár parseria hosi Governu Xina ho Governu Timor-Leste ho nia finanseira kompostu hosi Governu Xina tau osan kuaze millaun $8 no Governu Timor-Leste tau $900.000. Ho nia objetivu prinsipál mak halo mudansa bá sistema televizaun analog bá dijitál hodi adapta tuir ritmu estasaun televizaun sira iha mundu ohin loron nian.
Iha tinan rua bá kotuk, bainhira lansa tiha projetu dijitalizasaun RTTL,E.P ne’e mosu espetativa boot hosi povu atu asesu transmisaun RTTL,E.P ho kualidade no bele kobre Timor laran tomak.
Iha faze dahuluk implementasaun projetu dijitalizasaun RTTL,E.P ne’e atu kobre uluk populasaun hamutuk 200.000-resin, liuliu iha Díli ho munisipiu sira ne’ebé hale’u Dili, hanesan Liquiça, Ermera no Aileu.
Tempu ne’ebá iha diskursu PM Taur Matan Ruak énfaze katak Timor-Leste la bele hela iha kotuk tenke akompaña dezenvolvimentu mundu, tanba ne’e tenke aproveita teknolojia tomak ne’ebé iha mundu lori benefísiu bá nasaun no povu.
Liu tiha tinan-rua (2021-2023) projetu ne’ebé gasta osan Estadu Timor-Leste nian $900.000 no Doasaun hosi Governu Xina ho montante millaun $8 ne’e la iha ona iis ka to’o agora seidauk termina.
Iha loron 12 fulan-Dezembru 2023, Hatutan.com halo konfirmasaun hosi Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS) Expedito Dias Ximenes, kona-bá projetu dijitalizasaun RTTL,E.P ne’e. Maibé, membru Governu da-9 ne’e lia tun dehan, iha fulan-Juñu 2023, nia simu duni relatóriu projetu dijitalizasaun RTTL,E.P ne’e hosi Ministru MAPKOMS, Franicsco Martins da Costa Pereira Jeronimo, maibé la kompletu.
“Ida Set-Top-Box ne’e, relatóriu hosi Oitavu-Governu ne’e la klaru. Purtantu, ida Set-Top-Box ne’e, projetu ida bolu dehan projetu pilótu, ne’ebé kuandu Novu-Governu simu kna’ar ida ne’e, relatóriu ofisial, detallu laiha,” SEKOMS Expedito Dias, hateten bainhira partisipa iha seremónia distribuisaun sertifikadu bá formandu CEFTEC sira iha Salaun Delta Nova, Comoro-Díli, Tersa (12/12/2023).
Expedito Dias Ximenes, antigu Prezidente Konsellu Administrativu RTTL ne’e, informa mós katak, to’o oras ne’e nia parte seidauk simu dokumentu ofisial ruma no breafing ka informasaun hosi MAPKOMS Francisco Jerónimo rasik kona-bá projetu dijitalizasaun RTTL,E.P ne’e rasik.
SEKOMS Expedito Dias Ximenes hamutuk ho ekipa tékniku ADN ho MOP halo inspesaun bá projetu torre iha Munisípiu Lautem, 07 Setembru 2023. Foto/Rogério Pereira Cárceres
“Seidauk! Nunka simu, no la hatene. Buat ne’ebé ha’u hatene, antes ha’u tama Governu ne’e, katak, projetu ida-ne’e iha hela justisa nia orientasaun. Purtantu, iha hela justisa nia laran, CAC ho MP investiga hela, agora nia prosesu ita hein. Ita labele koalia, sé iha hela prosesu investigasaun nia laran,” Expedito Dias Ximenes hateten tan.
Kona-bá SEKOMS nia inspesaun bá projetu harii toere tolu iha Munisípiu Lautem, Ainaro ho Bobonaro ne’e, eis membru Konsellu Imprensa ne’e hateten, inspesaun projetu torres tolu ne’e haree liubá ninia persentajen servisu no atu haree liubá oinsá bele alarga kobertura RTTL,E.P nian.
Hatán kona-bá iha informasaun katak, projetu Set-Top-Box bá dijitalizasaun bá RTTL, E.P ne’e falla tiha ona, SEKOMS Expedito, dehan, ida-ne’e nia parte lakohi fó ninia komentáriu, tanba investigadór sira iha CAC halo hela prosesu investigasaun.
“Ha’u dehan tiha ona, ida ne’e ita labele ko’alia ona. Ne’e ha’u labele ko’alia, tanba ne’e iha prosesu investigasaun CAC nian, purtantu, ha’u labele koalia. Ha’u só bele ko’alia mak ida konstrusaun torre tolu ne’e tanba projetu ne’e sei la’o,” Expedito Dias Ximenes hateten.
MCR RTTL,E.P taka hela tanba hetna problema tekniku iha semana kotuk. Foto/supply
Francisco da Cunha, komunidade iha Aldeia São José Ai-meti Laran, Suku Comoro, Díli ne’ebé sai mós benefisiáriu bá projetu dijitalizasaun RTTL,E.P no simu mós ekipamentu Set-top Box RTTL,E.P ne’e, haktuir katak, fofoun sira simu antena ki’ik ida ho receiver ida, nia kondisaun di’ak no bainhira tékniku sira ne’e lori bá, sira rasik duni mak halo instalasaun, no konsege akompaña informasaun ho programa hamutuk hitu ka ualu.
“Receiver ne’e ami simu ne’e di’ak hela, iha programa hitu hanesan ne’e mak sai, ami sintoniza duni. Mais kleur-kleur, programa sira ne’e lakon tiha. Entaun, ami mós la uza, no rai de’it, no agora lakon tán tiha ona. Hela de’it mak nia antena mak agora ami tau hela iha uma leten. Mais, programa sira ne’e agora laiha ona,” Francisco da Cunha haktuir.
Semana Ida Ona MCR RTTL Problema
Informasaun seluk ne’ebé iha katak iha semana kotuk, Master Control Room (MCR) RTTL,E.P nian hetan problema tékniku no to’o agora MCR taka hela. Nune’e, prosesu migrasaun hosi televizaun analog bá dijitalizasaun RTTL,E.P mós seidauk la’o to’o agora.
Jornalista: Rogério Pereira Cárceres