Connect with us
Pakote Ahi

Defeza & Seguransa

Deskobre fukun-sira fó espasu ba pasajen ilegál buras iha fronteira

Published

on

Hatutan.com, (29 agostu 2021), Bobonaro—Autoridade seguransa Timor-Leste (TL) nian seidauk bele kombate pasajen ilegál iha liña fronteira terrestre no tasi tanba parte seguransa enfrenta problema prinsipál neen (6) ne’ebé sai fukun.

Fukun dahuluk maka, distánsia entre postu vijilánsia ida ba postu vijilánsia seluk, dook tebes kuaze kilómetru haat (4) to’o lima (5), halo membru Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), Unidade Patrullamentu Fronteira (UPF) labele kontrola movimentu ema iha tempu kalan, liuliu sira ne’ebé hala’o negósiu ilegál.

Fukun daruak nian, parte UPF laiha fasilidade sufisiente hanesan transporte no seluk tan atu bele ajuda hodi halo detensaun lalais no sedu ba ema ho sasán ne’ebé hakat liu fronteira ho dalan ilegál ka baibain ema bolu liuhosi laho nia dalan (jalan tikus).

Advertisement

Sidadaun na’in-sanulu nu’udár membru Grupu Arte Marsiál ne’ebé hakat ilegál liu hosi fronteira entrega-an ba parte seguransa, iha Balibo, munisípiu Bobonaro, (20/08/2021). Foto/PNTL

Da-toluk, maka estrada ne’ebé sai difikuldade boot ba movimentu membru UPF-nian iha liña fronteira, inklui liña eletrisidade ne’ebé difikulta mós movimentu iha tempu kalan.

Da-haat, to’o agora númeru membru UPF sei limitadu, nune’e iha distribuisaun turnu ba vijilánsia limitadu mós, ne’ebé la konsege kobre área ne’ebé luan tebes hahú hosi Batugade-Bobonaro tama to’o Covalima, la konta ho área fronteira parte tasi.

Da-limak, to’o oras-ne’e parte UPF seidauk iha ninia estratéjia própriu atu bele halo kontrolu ho efetivu hodi bele hakotu korrente pasajen ilegál ne’e.

Da-neen, oras-ne’e daudaun totál membru UPF efetivu ne’ebé asegura hela lutu Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL) iha fronteira terrestre hamutuk 300-resin, no ida-ne’e seidauk sufisiente atu bele kontrola fronteira rai-maran tomak.

“Iha nesesidade barak ne’ebé ita-nia postu vijilánsia-sira presiza atu bele fasilita movimentu kontrolu iha fronteira Terrestre,” Komandante UPF, Superintendente Polísia, Euclides da Costa Belo, konfesa limitasaun no kondisaun seguransa iha fronteira ba Hatutan.com, iha postu integradu Batugade, Bobonaro, foin lalais ne’e. 

Parte UPF labele hato’o rekomendasaun direta ba Governu, maibé sei hato’o de’it ba Komandu Jerál PNTL ne’ebé bele hatutan preokupasaun membru-sira nian, atu bele integra mós iha planu asaun anuál PNTL-nian, hodi tau atensaun ba asuntu no situasaun seguransa iha liña fronteira.

Advertisement

UPF hetan ona apoiu seguransa sekreta sira seluk, hosi parte FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL), hodi halo rotasaun hanesan koloka membru balun halo vijilánsia kada semana rua, balun to’o fulan ida, maibé la sufisiente nafatin. Tanba ne’e, provizoriamente estratéjia ne’ebé hahú estabelese iha fulan ida ne’e maka, Komandante foun UPF, Euclides Belo, hahú serbisu hamutuk ho Prezidente Autoridade Munisípiu Bobonaro ho Covalima, lider relijiozu no relijioza-sira hosi Igreja Katólika, autoridade lokál, joven-sira no komunidade iha área fronteira, koordena mós ho autoridade seguransa Indonézia-nian hodi bele halo atuasaun hamutuk ba pasajen ilegál.

Parte UPF mós estabelese ona kooperasaun verbál ho parte autoridade defeza Belu-Atambua ne’ebé lideradu hosi Tenente Koronél, Letkol Miki, no rezultadu dahuluk maka konsege halo apreensaun no kapturasaun ba timoroan sira ne’ebé halo pasajen ilegál ba iha Atambua no deporta ona mai TL iha semana ida nia laran ho númeru provizóriu ema na’in 700-resin.

Hosi serbisu hamutuk ne’e mós sei kontrola efetivu liután movimentu sidadaun Indonézia-nian ne’ebé viola lei hosi nasaun rua hodi hakat liu mai TL liuhosi laho nia dalan ka jalan tikus, liuliu populasaun ne’ebé hela besik área fronteira.

Durante ne’e, públiku hamosu espekulasaun katak, deskonfia iha entidade balun mak fasilita movimentu ilegál ne’e, maibé parte UPF mós labele espekula tuir tanba buat hotu bazeia ba investigasaun mak bele hatene loloos, no oras-ne’e investigasaun la’o hela.

Oras ne’e daudaun, dalan legál ne’ebé nu’udár odamatan boot ba sidadaun hosi nasaun rua bele movimentu ba mai tenke liu hosi Motain, Munisipiu Bobonaro, Mota-masin Covalima no Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-cusse Ambeno (RAEOA).

Advertisement

Situasaun pasajen ilegál ne’e mós sai preokupasaun autoridade lokál iha fronteira liuliu Xefe Suku Belulik-Leten, Postu Administrativu Fatumea, Munisípiu Covalima, Quintino José Amaral, ne’ebé foin lalais liuhosi telephone ba Hatutan.com, admira tanba númeru abitante sira halo pasajen ilegál  aumenta maka’as dezde fulan juñu to’o oras-ne’e no autoridade seguransa Indonézia nian mak kaptura fali hodi halo deportasaun mai territóriu Timor-Leste.

Preokupasaun ne’e mosu tanba konsidera asaun hosi sidadaun-sira ne’ebé hakat fronteira ilegálmente iha tempu pandemia globál Covid-19 (variante Delta), posibilidade boot bele transporta moras mai povu TL, liu-liu sira ne’ebé hela besik iha área fronteira.

Hosi númeru ema ne’ebé kapturadu no detein  boot tebes ikus-ikus ne’e, autoridade lokál ne’e rona informasaun de’it, tanba realidade iha área fronteira terrestre ne’ebé pertense ba suku Beelulik-Leten, polísia rasik seidauk halo kapturasaun ba ema ruma ne’ebé ultrapasa.

Maski nune’e, nia mós la garante katak, ema la hala’o pasajen ilegál hosi área ne’e tanba área luan no limitasaun hosi pesoál seguransa.

Quintino José Amaral, xefe suku  Belulik-Leten promete sei koordena ho parte seguransa inklui halo divulgasaun nafatin ba komunidade iha suku ne’e atu hamutuk halo vijilánsia, nune’e bainhira deteta ema ruma koko hakat ilegál bele informa lalais ba autoridade kompetente.

Advertisement

Hosi sorin seluk, dadus ne’ebé Hatutan.com asesu hosi fontes Serbisu Informasaun Polísia (SIP), katak, fronteira terrestre identifikadu iha dalan illegal hamutuk sanulu-resin de’it, ne’ebé fasil atu bele kontrola, maibé, Governu mak la sériu atu halo rekrutamentu ba pesoál-sira ne’ebé hala’o serbisu iha área informasaun-nian.

Tuir loloos, ideál liu Governu halo rekrutamentu ba pesoál serbisu informasaun-nian bazeia ba dalan ilegál ne’ebé identifikadu, nune’e reforsa no hafásil liután serbisu UPF-nian, signifika molok UPF to’o fatin, SIP deskobre uluk ona.

Membru PNTL serbisu konjunta kompostu hosi UPF, UPM, UEP, Komandu Munisipiu, Serbisu Migrasaun, akompaña timoroan ne’ebé autoridade seguransa Indonézia deporta tán mai TL hamutuk na’in 76, kompostu hosi mane na’in 70 no feto na’in-neen, liuhosi porta entrada Batugade (27/08/21). Foto/PNTL.

Iha loron 20 agostu 2021, iha ámbitu komemorasaun loron FALINTIL nian,  Xefe Estadu Maiór Jenerál F-FDTL, Tenente Jenerál, Lere Anan Timur,  deklara katak tuir loloos F-FDTL mak responsabiliza seguransa iha área fronteira terrestre, maibé desizaun ba kolokasaun UPF ne’e inisia hosi Organizasaun Nasaun Unida  (ONU).

“Ikus-mai ha’u mak hola inisiativa hodi husu fali ba Governu atu haruka forsa F-FDTL-sira ba iha fronteira,” Lere Anan Timur, deklara.

Kona-bá preokupasaun hirak ne’e, Primeiru Ministru (PM) Taur Matan Ruak, ne’ebé assume mós kargu hanesan Ministru Interiór (MI), iha loron 24 agostu, foin lalais ne’e, deklara katak, pasajen ilegál ne’e hanesan krime organizadu.

Hanesan Ministru Interiór, Taur Matan Ruak, konsulta  ona ho Prezidente Repúblika no fó ona instrusaun ba Vise-Ministru Interiór, no Ministru Defeza, hodi hala’o diskusaun atu koloka membru FALINTIL Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) iha fronteira TL ho Indonézia-nian.

Advertisement

Desizaun ne’e mosu tanba Xefe Governu mós preokupadu ho pasajen ilegál ba Indonézia  ho númeru boot iha fulan rua ikus ne’e, ne’ebé  autoridade seguransa TL (UPF) la deteta, enkuantu  autoridade seguransa Indonézia nian mak deskobre fali no kaptura hodi deporta fila.

“Se la konsege koloka iha tinan ida-ne’e, bele realiza iha tinan oin. Ha’u hakarak ha’u nia mandatu remata Forsa Armadas iha fronteira. Ha’u mós preokupa uma posivel pasajen ida ema atus nune’e, Indonézia hatene ita la hatene, ne’e imposivel,” Taur Matan Ruak hateten.

Hosi parte diretór ezekutivu Fundasaun Mahein (FM), João Almeida, konkorda ho desizaun Tenente Jenerál Lere Anan Timur, ne’ebé hateten koloka F-FDTL nu’udár liña primeiru iha fronteira.

João Almeida dehan desizaun ne’e merese duni tanba ho baze iha Konstituisaun RDTL artigu 146, no lei Seguransa Nasionál númeru 2/2010, no númeru 3/2010, kona-bá Defeza Nasionál, fó responsabilidade másimu ba forsa armada, iha liña primeiru.

Oras-ne’e daudaun membru F-FDTL besik pelotaun ida, kolokadu nu’udár liña daruak, hamutuk ho membru UPF na’in 300-resin iha postu vijilánsia Tunu Bibi, Alto Lebos, Mota-Masin, Coba, Batugade, Tilomar no RAEOA.

Advertisement

Tuir dadus provizóriu hosi parte UPF, hahú hosi fulan juñu to’o agostu, abitante sira ne’ebé hakat illegal hosi fronteira terrestre ba rai viziñu Indonézia, no autoridade seguransa Indonézia kaptura to’o deporta mai TL liuhosi odamatan formál Batugade, no mós hirak ne’ebé PNTL kaptura iha territóriu TL, totál iha ema na’in 705.

Autoridade seguransa liuhosi operasaun konjunta no konsege halo detensaun ikus iha sábadu 28 agostu 2021, ba timoroan na’in 24 ,deskonfia hanesan membru Grupu Arte Marsiál (GAM) ne’ebé hakat ilegál hosi fronteira terrestre mai hosi Atambua, Nusa Tenggara Timur (NTT), Indonézia, ba Suku Cova, Postu Administrativu Balibo, Munisípiu Bobonaro.

Autoridade seguransa Indonézia deporta sidadaun na’in-76 mai Servisu Migrasaun Timor-Leste, iha sesta (27/08/2021), purvolta tuku 15:00 Otl, ne’ebé daudaun ne’e parte saúde submete hotu ona ba kuarentena iha Jináziu Maliana.

Tuir Dekretu Governu númeru 18/2021 loron 01 jullu kona-ba medida ezekusaun deklarasaun Estadu Emerjénsia efetua hosi Dekretu Prezidente Repúblika númeru 39/2021 30 juñu, iha artigu 7 hateten, obrigatóriu kontrola sanitária, nune’e ba indivíduu ne’ebé tama sai territóriu nasionál liu dalan ilegál, sei selu koima ho valór mínimu $30.00 no másimu $250.00.

Sidadaun ne’ebé komete krime ruma, Governu sei entrega ba Ministériu Públiku nu’udár na’in ba asaun penál, sira ne’ebé hakat fronteira ilegál sei kumpre kuarentena durante loron 14, depois kontinua ba prosesu legál. (ger) 

Advertisement

Kontinua Le'e
Advertisement
1 Komentariu

1 Comment

  1. egy

    29/08/2021 at 1:49 PM

    Dear Hatutan, Hakarak hatete lolos, separa opiniaun no faktus. Mai halimar minimu loron 3 bele deskobre kestaun sosial, ekonomia no kultural iha area fronteira depois hakerek ita boót sira nia fukun. Toó ikus, FUKUN 5 neé ida mos latama. Hau moris no boót iha fronteira. Obgdo ba atensaun

Husik Hela Komentariu

Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Defeza & Seguransa

Membru PNTL ho F-FDTL Ne’ebé Viola Lei Kódigu Estrada Sei Simu Konsekuénsia

Published

on

Hatutan.com, (22 Abríl 2024), Díli-Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) liuhosi Departamentu Tránzitu Nasionál (DTN) sei aplika sansaun administrativa bá membru PNTL ho membru FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL)  ne’ebé viola Lei Númeru 03/2006, kona-bá Kódigu Estrada durante halo sirkulasaun iha territóriu nasionál.

(more…)

Kontinua Le'e

Defeza & Seguransa

Forsa Konjunta Preende Tabaku Pohon Sagu Kaixa 320 iha Tasi-Tolu

Published

on

Hatutan.com, (19 Abríl 2024), Díli—Forsa konjunta kompostu hosi Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL) liuhosi Departamentu Investigasaun Kriminál (DIK), Servisu Informasaun Polisia (SIP), FALINTIL Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) liuhosi Unidade FALINTIL (UF) no Servisu Nasionál Intelijénsia (SNI), halo apreensaun bá evidénsia tabaku ho marka Pohon Sagu hamutuk kaixa 320 iha área Tasi-tolu, Díli.

(more…)

Kontinua Le'e

Defeza & Seguransa

Komandu PNTL Distribui Karreta 47 bá Munisípiu no Unidade Sira

Published

on

Hatutan.com, (18 Abríl 2024), Díli—Komandu Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) iha Kinta 18 Abríl distribui tán karreta unidade hamutuk 47 bá komandu munisípiu 12, Rejiaun Administrativa Espesiál Oecusse Ambeno (RAEOA), Unidade Espesiál Polísia (UEP), Unidade Polísia Marítima (UPM) ho Unidade Patrullamentu Fronteira (UPF).

(more…)

Kontinua Le'e

Trending