Connect with us
Pakote Ahi

Kultura

Timor Furak Deside La Partisipa iha Expo Dubai

Published

on

Hatutan.com, (20 Outubru 2021), Díli-Asosiasaun Arte no Kultura Timor Furak deside retira no la partisipa iha Expo Dubai 2020 tanba deskonfia mosu irregularidade iha Komisaun Expo Dubai, Timor-Leste nian.

Timor Furak nia aprezentasaun dansa kultura. Foto/Timor Furak

Asosiasaun Arte no Kultura Timor Furak nu’udár asosiasaun ida ne’ebé durante ne’e partisipa ona iha eventu internasionál lubuk ida hodi aprezenta no promove kona-bá identidade kulturál loloos povu Timor-Leste nian iha  mundu.  

Koordenadór Asosiasaun Arte no Kultura Timor Furak, Olívio Euclides dos Santos, ba Hatutan.com, informa, antes ne’e Timor Furak hetan duni konvite hosi Komisaun Expo Dubai Timor-Leste nian, no konsege partisipa iha enkontru dala-neen (6) tuir malu, maibé ikus mai Timor Furak deside hasees-aan, tanba durante sorumutuk ho grupu kulturál sira, ministériu relevante sira la partisipa.   

“Ami la partisipa, expo Dubai ne’e ema barak husu ami. Ema hanoin dehan Timor Furak mak ba, mais infelizmente ami la bá. Ami la bá, la’ós dehan tanba ami lakohi laiha, tanba enkontru barak hamutuk dala-neen ami tuir ho komisaun. Maibé, durante enkontru, ami haree lakuna barak irregularidade barak, pakote aprezentasaun ne’ebé mak la reprezentativu,” Olívio Euclides dos Santos hateten.

Advertisement

Maske Timor Furak, la’ós peritu ba asuntu kultura no arte nian, maibé durante tuir sorumutuk ho ekipa komisaun, ho kapasidade mínimu ne’ebé iha, sira haree katak, laiha prezensa hosi ema arte kultura, ema sira ne’ebé peritu iha komisaun, hanesan Eugénio Sarmento, no diretór jerál ba formasaun arte nian, Manuel Smith mós laiha.

Durante enkontru preparasaun ne’e, Timor Furak nota no haree pakote aprezentasaun ne’e la kondíz Timor nia kultura orijen tanba ne’e mak Timor Furak dada-an.

“Ami la’ós mesak de’it, ami hamutuk ho Lezeaval, grupu ne’ebé mak antigu, grupu mak harii iha tempu rezisténsia Indonézia nian, Rui Collection, Wehali, ami retira hotu,” nia tenik.

Timor Furak mós observa katak, mosu lakuna barak, no sira mós iha provas, maibé lakohi divulga, tanba Timor Furak mós grupu sosiedade sivíl ida, nune’e tenke iha parseiru mós ho Governu.

Komisaun Expo Dubai-Timor Leste  konvida Timor Fural ho  ofisial, atu partisipa iha pakote entretenimentu, no komisaun esplika katak, sira iha Standar Operation Procedure (SOP), katak membru ne’ebé mak tuir Expo Dubai 2020 tenke iha altura minimal 165 sente metru. Aleinde ne’e, Timor Furak bele partisipa, maibé delega de’it membru na’in-rua.

Advertisement

Jornalista Hatutan.com, Rogério Cárceres, halo entrevista ho Koordenadór Asosiasaun Arte no Kultura Timor Furak, Olívio Euclides dos Santos. Foto/Hatutan.com

“Maibé, iha realidade, grupu seluk, ami lakohi temi naran, tanba ami mesak grupu kultura de’it, ami lakohi mosu buat ida dezentendimentu, maibé, iha grupu seluk, ema hosi ema na’in 12 to’o  na’in 16, entaun ba ami la justu. Ida ne’e de’it, entermu númeru, la justu tiha ona. Segundu, sira dehan SOP ne’e, ami tenke hatama ema ne’ebé mak tenke ho altura 165 sente metru, maibé grupu ida ba barak ne’e, barak mós mak altura la to’o ka tuir SOP. Entaun, ida ne’e la justu. Ida ne’e buat ida ne’ebé ami bele fó ezemplu,” nia hateten.

Irregularidade seluk tan ne’ebé komisaun Expo informa ba Timor Furak katak, sira mós konvida kada reprezentante hosi universitáriu ne’ebé mak iha Timor, hanesan Universidade Nasional Timor-Lorosa’e (UNTL), Universidade da Paz (UNPAZ), Universidade Díli (UNDIL), maibé realidade ema ne’ebé sira konvida, nu’udár mós membru hosi grupu kultura seluk ida mak ba hamutuk delegasaun sira barak ne’e.

Tuir Olívio, aktu ida ne’e hatudu laiha transparénsia, tanba ema sira ne’ebé bá hamutuk ho ekipa delegasaun, la’ós reprezentante hosi kada universidade, tanba  laiha provas ruma hosi estrutura universidade liu-liu despaixu ofisial ruma atu bele delega ninia estudante sira ba partisipa iha expo Dubai.

Maske Timor Furak la partisipa iha Expo Dubai,  maibé sira iha rede networking ne’ebé mak di’ak, hamutuk ho organizasaun kulturál mundiál ba kultura no arte nian, hamutuk nasaun 180 resin ne’ebé realiza festival kada tinan iha nasaun oioin.

Timor Furak Fó Kapasitasaun ba Membru AHDMTL

Nu’udar membru ba Konsellu Festival Mundial, maka iha TL mós daudaun ne’e Timor Furak fó hela kapasitasaun ba maluk defisiénsia matan sira iha Asosiasaun Halibur Defisiénsia Matan Timor-Leste (AHDMTL), atu ne’e bele partisipa mós iha kongresu Budapes iha loron 03 to’o 15 fulan-Novembru mai ne’e.

Advertisement

Liuhosi kongresu ne’e, Timor Furak mós hakarak introdús defisiénsia matan AHDMTL sira bele aplika sai membru permanente ba SIOF (Shanghai International Optics Fair), hodi nune’e, bainhira sira sai membru, sira mós hetan oportunidade ba partisipa festival arte no kultura iha nasaun seluk.

Timor Furak Sei Partisipa Iha Eventu Internasionál iha Portugal

Tuir planu, iha loron 27 to’o 31 fulan-Outubru 2021, Asosiasaun Kultura no Arte Timor Furak, sei partisipa iha eventu internasionál ida ne’ebé organiza hosi nasaun membru sira iha organizasaun rejionál Komunidade Nasaun sira Ko’alia Lian Portuguesa (CPLP) ho organizasaun PALOP iha Portugal.

Eventu Internasionál ne’ebé sei hala’o iha Portugal ne’e  ho naran “World Wide Music Expo”, ne’ebé maka nasaun barak iha mundu halo kada tinan troka iha nasaun oioin no tinan ida ne’e monu iha Portugal.

Prosesu oinsá Timor Furak partisipa iha eventu ne’e, tanba liuhosi konkursu públiku, kompete ho grupu múzika timor seluk, felizmente, Timor Furak maka sai vensedór ba iha konkursu ne’e. Konkursu ne’e hosi program ida bolu dehan  “Pro Kultura”.

Advertisement

“Ida ne’e finansia hosi Uniaun Europeia, liuhosi Sentru Kulturál Portugés iha Embaixada Portugal”.

Preparasaun Timor Furak ba eventu internasionál ne’e rasik, atinje ona porsentu 90%, maibé nia prosesu administrasaun rigorozu tebes, sira tenke tuir sesaun Wolrd Music Expo Academy, liuhosi virtual ho Plataforma Zoom Meeting, ko’alia ho País sira seluk hosi CPLP nian.

Atividade ne’ebé membru delegadu Timor Furak na’in rua atu dezloka ba eventu internasionál iha Portugal ne’e, sei aprezenta instrumentu múzika TL nian mak hanesan, lakadou, talak, gon, Ai-loos (Suai nian), tali-tahan ne’ebé mak bele uza ba toka.

Istória kona-bá ezisténsia Asosiasaun kultura no arte Timor Furak, harii iha 2006, hosi artista senior no foin-sa’e sira iha talentu barak, ne’ebé partisipa iha primeiru jogu Luzofonia iha Macau. Sira ne’e maka, Anito Matos, Milena Verdial, Rui Carvalho, Quin, Acoly Reis, Ria Mello, no sira seluk tan.

Eventu internasionál sira ne’ebé Timor Furak partisipa ona mak hanesan, iha 2008 partisipa iha expo internasionál Jalagoza iha España. 2010 partisipa iha expo Sanghai iha Xina. Hafoin iha 2011 ba Austrália no konsege hale’u Sidney, Melbourne, no 2012 nafatin ba Austrália.

Advertisement

Iha 2014 partisipa iha Istanbul iha Turkia, festival SIOF nian, no 2015 ekipa ida ba Austrália, ekipa ida ba fulan rua iha Europa, Fransa, España, depois taka ho Expo Millano. Iha 2015, ekipa tuir mós konferénsia internasionál ida iha Nova Yorke iha Amerika.

Ora ne’e Asosiasaun Timor Furak eziste ho totál membru 60, na’in 40 resin mak ativu iha TL, maibé iha mós membru seluk mak sei hela iha nasaun li’ur, tanba ne’e, bainhira atu viajen ba tuir expo ruma iha nasaun li’ur, membru sira iha li’ur mak apoia.

Durante partisipa iha eventu internasionál sira, Timor Furak hetan apoiu másimu hosi fundasaun Kay Rala Xanana Gusmão nian iha Timor-Leste.

Jornalista : Rogério Cárceres  

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
1 Komentariu

1 Comment

  1. Jackson Hegel Soares

    21/10/2021 at 8:48 PM

    Mosu ireguladide ne’e erro eh virus at nb bele estraga Nasaun eh estadu. Ne’e dunik tenki keisa ba regulador nune bele hetan reguladidade ho reguladaun nb konsagra iha RDTL.

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Kultura

Dansa “Taka-Biti” iha Expo Dubai Trosa Kultura Timor

Published

on

Hatutan.com, (21 Outubru 2021), Díli-Dansa falun an ho biti ka “taka-biti” ne’ebé aprezenta hosi grupu kulturál  Santo António  iha Espozisaun Dubai 2020 sai hanesan trosa boot ba povu Timor nia orijen kultura.  

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending