Connect with us
Pakote Ahi

Ermera

Mota Laueli Sobu Irrigasaun ho Natar iha Asulau-Sare

Published

on

Hatutan.com, (11 Marsu 2022), Dili—Komunidade iha Suku Asulau Sare, Postu Administrativu Hatulia, Munisipiu Ermera, husu ba Governu liuhosi Ministériu Agrikultura no Peskas (MAP) atu hatun ekipamentu pezadu hanesan eskavadór “urjentemente” hodi bele normaliza mota Laueli ne’ebé oras ne’e sobu-estraga irrigasaun metru 200-resin no mós natar komunidade nian.

Irrigasaun ne’ebé kanaliza bee ba natar hektares 75 iha aldeia Raimate Suku Asulau-Sare, Postu Administrativu Hatulia, Munisipiu Ermera, (27/02/2022). Foto/Hatutan.com.

Xefe Aldeia Rai-mate, Serafim dos Santos konta-tuir katak, problema boot ne’ebé komunidade natar-na’in sira hasoru kada tinan liuliu iha tinan ida ne’e maka, kondisaun irrigasaun ne’ebé hahú aat tanba mota Laueli sobu.

Notisia iha Relasaun:MEJD “Abandona” EBC Filiál Lafaek Mutin Asulau-Sare

Komunidade sempre ho vontade ne’ebé di’ak hodi serbisu hamutuk atu lalin fatuk nune’e bele tahan no satan netik bee, maibé volume bee boot liu iha tempu udan, mota ne’e kontinua sobu irrigasaun no natar.

Advertisement

“Problema ida maka ami laiha kbi’it atu salva bee dalan ida ne’e, tanba korrente mota ne’e fó ameasa boot,” Xefe Aldeia Raimate, Serafim dos Santos hateten ba Hatutan.com iha irrigasaun Suku Asulau-Sare.

Xefe Aldeia Raimate, Serafim dos Santos. Foto/Hatutan.com.

Haree ba kondisaun irrigasaun ne’ebé aat ba daudaun maka autoridade komunitáriu ne’e ho inisiativa rasik iha 2019, konsege halo duni karta pedidu ida hodi ba hatama iha Ministériu Agrikultura no Peska (MAP),  liuhosi Diresaun Irrigasaun Nasionál.

Ho pedidu ne’e, felizmente iha 2020 diresaun nasionál irrigasaun konsege apoia eskavadór hodi normaliza fali mota Laueli ho karáter emerjénsia de’it.

Maske nune’e, mákina ka eskavadór ne’e la sufisiente atu bele tahan ho durasaun ba tempu naruk, tanba iha 2021, dala-ida tán Xefe Aldeia Raimate dere tán odamatan MAP nian liuhosi diresaun irrigasaun nasionál hodi hato’o preokupasaun ne’ebé hanesan.

Ho aproximasaun ba daruak ne’e, parte diresaun ne’e konsege responde tán dala-ida hodi fó tán apoiu jumbu ho kuantidade besik 70.

Irrigasaun ne’ebé kanaliza bee ba natar hektares 75 iha aldeia Raimate Suku Asulau-Sare, Postu Administrativu Hatulia, Munisipiu Ermera, (29/01/2022). Foto/Hatutan.com.

Infelizmente, jumbu hirak ne’e iha kondisaun ne’ebé labele ona salva tanba korrente mota ne’e ameasa maka’as rezulta bee-dalan ka irrigasaun ne’e baku-fila.

“Entaun, voluntariamente komunidade organiza malu, sira fó hatene ba ha’u hanesan líder, autoridade ida ha’u mós lori sira nia preokupasaun ida ne’e, ami servisu hamutuk tau osan oitoan hodi enxe mina ba tratór agrikultura ninian duni, hodi dada sai ai-tarak  maibé, agora tratór mós aat hotu, tanba kondisaun tinan naruk liu ona,” Xefe Aldeia Serafim, hateten tán.

Advertisement

Autoridade lokál ne’e mós hateten katak, komunidade sente lakon ona konfiansa ho Governu, liu-liu MAP rasik tanba la konsege tau osan boot, atu bele konstrui irrigasaun ne’ebé iha kondisaun di’ak hodi salva natar komunidade hamutuk ektare 70-resin iha Asulau-Sare.

Ba preokupasaun hirak ne’e hotu autoridade komunitáriu ne’e, nafatin rekomenda ba Ministru Agrikultura no Peskas (MAP) atu bele tau-matan netik ba sira nia difikuldade, entre fulan-Janeiru, Fevereiru, Marsu no Abríl nia laran.

“Sé ida-ne’e mak MAP la tau-matan, maka ami nia bee dalan ba natar hektares 75 iha aldeia Raimate nian ba tinan ida ne’e sei labele halo totál, tanba irrigasaun ne’e hetan estragus totál ona. Ida ne’e mak ha’u rekomenda,” reprezentante agrikultór Raimate ne’e husu ba Governu.

Xefe Suku Asulau Sare, Celestino de Araújo. Foto/Hatutan.com.

Iha fatin hanesan, Xefe Suku Asulau Sare Celestino de Araújo haktuir, iha 13 Maiu 2021 autoridade lokál konvida Ministru Agrikultura no Peskas (MAP), Pedro dos Reis hodi partisipa mós iha atividade kolleta hare iha Asulau Sare.

Durante partisipa iha atividade ne’e, komunidade hamutuk ho xefe aldeia sira konvida duni ministru hodi haree direta kondisaun irrigasaun ne’ebé besik atu aat, tanba ameasa hosi mota Laueli.

Hafoin observa kondisaun irrigasaun ne’e, ministru Pedro dos Reis rasik promete ba autoridade komunitáriu ho komunidade sira katak, hein de’it to’o semana rua nia laran sei orienta ekipamentu pezadu hanesan eskavadór atu bele tun bá normaliza mota Laueli nia dalan, nune’e bele salva natar komunidade nian.

Advertisement

“Dala ida tán, atu rekomenda hela ba ministru agrikultura hanesan xefe suku, sentre triste tanba ministru rasik mai duni iha fatin ida-ne’e, iha tinan kotuk 26 Fevereiru bainhira  ami halo lansamentu ba kuda haree ektáre 75. Maibé, la inklui komunidade ne’ebé nia natar dook hosi fatin ida-ne’e. Hanesan autoridade sente triste ba ministru nia promesa ne’e, la iha realidade,” Xefe Suku Asulau ne’e preokupa.  

Funsionáriu MAP destakadu iha Suku Asulau-Sare, Jaco Meneses Carmona. Foto/Hatutan.com.

Funsionáriu MAP Jaco Meneses Carmona ne’ebé destakadu iha Suku Asulau Sare, hato’o mós nia preokupasaun kona-bá kondisaun tratór ne’ebé oras-ne’e balun aat ona no oinsá mak parte ministériu bele tau fali osan hodi halo manutensaun.

Oras-ne’e, komunidade agrikultór ne’ebé halai hela natar iha área ne’e, hato’o ona pedidu ba funsionáriu MAP ne’e katak sira atu hahú kuda sira nia hare. Ho nune’e, sira husu ba MAP atu bele apoia mákina ba sira. Maibé, difikuldade mak tratór.

“Ida ne’e mak ha’u husu, sé bele tau netik tékniku ruma ka kompañia sira bele mai halo manutensaun ba tratór. Tanba tratór ne’ebé kolokadu iha Asulau Sare, iha haat ho tipu tratór oin tolu iha TH6504, rua, ne’ebé uluk halo ona ba leilaun no rua seluk, ida maka nia kondisaun ladun di’ak ona no agora ida mak sei funsiona. Iha loron hirak ne’e ami husu apoiu tratór hodi dada ai-tarak, maibé kuaze dala-rua to’o dala-tolu, tratór la aguenta. Kona-bá mina, ne’e kontribuisaun hosi komunidade,” funsionáriu MAP ne’e hateten.

Ministru Agrikultura no Peska (MAP), Pedro dos Reis. Foto/Hatutan.com.

Hatán ba preokupasaun ne’e, Ministru Agrikultura no Peskas (MAP), Pedro dos Reis konfirma katak, hafoin inundasaun iha 04 abril 2021, ne’ebé estraga irrigasaun sira iha territóriu nasionál, atendimentu MAP nian durante ne’e barak liu, hala’o iha parte Oeste liu-liu ba agrikultór sira iha Suku Asulau-Sare.

Iha époka dahuluk, parte MAP apoia ona jumbu karón ninian hodi salva irrigasaun iha Asulau Sare atu nune’e Mota Laueli, labele tama ba estraga natar.

“Mota ida naran Laueli ne’e, la halai tuir nia fatin ona no sobu fali tesik ba rai-mate ETADEP ninian. Mais klaru katak, mota Laueli tun mai sobu iha Sare ninian ida kraik mai ne’e,” Ministru Pedro dos Reis, afirma.

Advertisement

Governante ne’e dehan, intervensaun sira ne’ebé MAP halo bazeia de’it ba kapasidade ne’ebé ministériu rasik iha.

“Ami la’o tuir kapasidade ministériu nian. Ami muda ona eskavadór mai ona iha Faulara no remata ona, agora muda fila-fali ba Loes,” Ministru Pedro dos Reis hateten tán.

Irrigasaun ne’ebé kanaliza bee ba natar hektares 75 iha aldeia Raimate Suku Asulau-Sare, Postu Administrativu Hatulia, Munisipiu Ermera, (29/01/2022). Foto/Hatutan.com.

Tuir dadus ne’ebé ekipa tékniku MAP nian rekolla, iha irrigasaun hira mak aat ka estraga Pedro dos Reis, lakohi temi dadus loloos, maibé tuir nia katak, durante dezastre naturál iha 04 Abril 2021, halo irrigasaun barak mak aat iha territóriu TL.

“Irrigasaun la’ós hira mak aat, eskema irrigasaun manuál sira iha timor laran ne’e, sé barrajen ka konstrusaun ne’ebé mak mais feitu sei aat, sa tán irrigasaun ki’ik oan sira ne’ebé mak konstrui tinan 40 liubá, iha tempu okupasaun ninian. Klaru ke estragus, maibé esforsu ministériu ninian, ho nia ekipa tékniku sira uza fasilidade ne’ebé mak iha, hodi hala’o atendimentu. Ida-ne’e mak ami la’o,” Pedro dos Reis subliña.

Maski nune’e, MAP rasik halo ona estimasaun orsamentu hamtuk millaun $157, hodi rehabilita fila-fali irrigasaun sira ne’ebé durante aat kauza hosi inundasaun iha 04 Abríl 2021 iha TL.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Advertisement

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ermera

“Tara Bandu” bá Redusaun Lia Mate-Lia Moris Iha Ermera Sei Implementa ho Rigór

Published

on

Hatutan.com, (30 Dezembru 2023), Ermera—Prezidente Autoridade Munisípiu (PAM) Ermera, Eusebio Salsinha akomapaña husi autoridade Igreja, Governu, Polísia Nasionál Timor Leste (PNTL), veteranus no Autoridade lokál, lansa regulamentu tara bandu redusaun lia mate-lia moris hodi lori esperansa no futuru ne’ebé próspero bá povu Ermera.

(more…)

Kontinua Le'e

Ermera

Servisu Sex Komersiál, Governu Sei Kontrola De’it Autór Sira

Published

on

Hatutan.com, (04 Dezembru 2023), Ermera— Governu liu hosi Ministériu Saúde (MS) esforsu hela atu halo de’it kontrolu bá autór sira ne’ebé involve iha Servisu Sex Komersiál iha Timor-Leste (TL).

(more…)

Kontinua Le'e

Ermera

Autoridade Lokál Ermera Ezije PN-Governu Regula Lia-Mate no Lia-Moris

Published

on

Hatutan.com, (04 Novembru 2023), Ermera—Autoridade lokál no mós estudante sira hosi munisípiu Ermera husu no ezije bá Parlamentu Nasionál (PN) ho Governu atu interven lalais hodi halo Regulamentu no Dekretu Governu nian ou prodús Lei ruma atu bele regula lia-mate no lia-moris tanba fó impaktu negativu boot liuliu trava dezenvolvimentu área hotu-hotu iha munisípiu ne’e.

(more…)

Kontinua Le'e

Trending