Connect with us
Pakote Ahi

Opiniaun

Povu no Rai Ne’ebé Foin Ukun-An ho Polítika Ódiu-Vingansa iha Palku Polítika no Ukun

Published

on

(Reflesaun ida iha Ámbitu Kampaña Eleisaun Prezidensiál 2022)

 Husi Francisco Belo Simões da Costa

Francisco Belo Simões da Costa, jornalista no Xefe Redasaun Hatutan.com

Bei-ala sira Timor nian, hanorin hela mai ita timoroan hotu, hanesan eransa murak ne’ebé sira husik hela mai ita hodi otas ba otas maka; “La bele hatudu liman ba ema seluk, labele laran-moras ba ema nia sasán no la bele inveza malu,,,,!”  

Husi ida-ne’e lori ha’u ho imi, ita halo uitoan reflesaun ba situasaun ita-nia rai laran, liuliu iha ámbitu kampaña eleisaun prezidensiál ne’e.

Advertisement

Tuir hakerek-na’in nia observasaun, kampaña polítika ba Prezidente Repúblika, tinan ne’e, aat-liu kompara ho kampaña sira seluk iha tinan sira ba kotuk tamba kandidatu no ninia ekipa susesu sira la hato’o programa ne’ebé iha impaktu pozitivu ba dezenvolvimentu país nian, maibé sira prefere-liu ataka-malu uza idak-idak nia frakeza iha ukun.

 Insulta-malu, tarata-malu, inveza-malu, bobar-malu, hatún-malu, soe-lia ba malu, hatudu ódiu vingansa ba malu, maka hafutar boot-liu iha diskusaun sira iha palku okos no diskursu sira  iha mós palku leten.

Kampaña ida la hatudu maturidade polítika,  maibé hatudu maka “isin-besi, ran-manas” hodi soe- lia ba malu, sadik-malu, hatún-malu, sura kolen ba malu no haluha tiha, katak adversáriu iha polítika, maibé, iha realidade moris, ita mesak timoroan, na’an nia-ko’us no feton nia-ko’us de’it. Timor ida de’it, ba timoroan hotu.

Nu’udar hakerek na’in, ha’u hakfodak tebes, ho atitude jerasaun foun intelektuál sira, ne’ebé hamriik besik lideransa  katuas sira, balun hamriik iha oin, balun hamriik hodi buka oin, no balun hamriik iha kotuk ho sorin-sorin, la konsege fó hanoin ba ita-nia aman sira ko’alia ho lia mamar, ko’alia ho boa-fé, ko’alia no polítika étika no morál.

Ita-nia aman sira, kuandu hateten  aat ba malu, ita-nia aman sira baihira soe-lia fuan “Beik” ba aman sira seluk. Ita sira oan hamriik basa-liman no kontente to’o balun fuu-liman fuan fó tan apresiasaun.

Advertisement

“Matenek ka matek….Aktu ida-ne’e?” Sira la haree aktu hirak ne’e nudár aktu divizionizmu ne’ebé país ne’e enfrenta iha tinan hirak nia laran ona, maibé sira konsidera ida-ne’e nudár orgullu ida tamba husi ne’e mak sira hetan benefísiu polítika no ekonómika iha situasaun polítika daudauk ne’e.

Iróniku tebes, iha mós akuzasaun husi ita nia jerasaun otas foun “intelektuál” sira ne’ebé hamriik iha ita-nia aman balun nia sorin, hatete fali ba aman ida seluk katak nia korruptor, “Naok-ten”, na’ok hodi halo riku nia família, hakiak na’ok-ten no seluk-seluk tan.

Iha situasaun sira ne’e mai, temi mós naran emprezáriu balun nian, ne’ebé dehan riku-matak tanba oportunidade nia tiu mak ukun, tanba oportunidade nia maun maka ukun, oportunidade tanba nia partidu mak ukun tanba oportunidade nia família maka ukun. Hodi haketak malu tiha ho fasil tebes dehan, “emprezáriu CNRT no emprezáriu FRETILIN.” Mas, realidade loloos mak emprezáriu timoroan de’it.   

Gina Rinehart, emprezária susesu boot-liu iha Austrália investe iha setór minarai no seluk-seluk tan, Estadu Austrália no Povu Austrália haree ema nee hanesan aset nasaun nian,  tan nia kria kampu traballu no kontribui ba impostu ne’ebé boot ba Kofre Estadu Austrália nian.

Li Xiting, empresariu susesu liu iha Singapura ne’ebé envolve iha negósiu ekipamentu medisina no seluk-seluk tan. Governu Singapura no Povu Singapura haree ema ne’e hanesan aset ba sira-nia ekonomia.

Advertisement

Robert Budi Hartono, emprezáriu susesu liu iha Indonézia ne’ebé envolve iha negósiu tabaku, banku no seluk-seluk tan, sai hanesan mós aset Indonézia nian no orgullu ba Indonézia ba kontribuisaun boot iha loke kampu servisu no kontribuite impostu ne’ebé boot ba kofre Estadu Indonézia.

Robert Kuok, Malesianu ne’ebé susesu-liu ne’ebé halo negósiu iha indústria properti, Estadu Malazia orgullu ho nia tan iha ema ne’ebé kontribui ba desenvolve ekonómia no investimentu iha Malazia mézmu iha tempu difisil pandemia Covid-19 nian.

Ita nia rai foin ukun aan, ita buka mak tata malu, deskrédita-malu, ódiu malu, inveza malun la hatudu-liu atetude hanesan Povu ne’ebé moris iha país independente.

Haneaan Timoroan ita orgullu  ba ita-nia funu, tan manan país boot hanesan Indonézia, mas ita la orgullu  ba ita nia aan hanesan timoroan, tan ita gosta mak hatún malu nafatin hodi halo ema seluk hamnasa ita nia cena desgraça sira hotu.

Nasaun independente ezije ema hotu nia badinas atu halo sasán no kontribui ba dezenvolvimentu, balun iha oin, balun iha klaran, balun iha kotuk, balun iha karuk no loos, maibé oportunidade iha ba ema hotu, depende ba ida-idak nia badinas no matenek oinsá organiza no foku iha saida mak nia halo!

Advertisement

Hanesan mos referénsia sira ha’u temi iha leten. Ita iha ema susesu barak iha ita-nia rain, no barak susesu-liu.

Ho orgullu, sita ka temin iha-ne’e emprezáriu timoroan, hanesan, Julio Alfaro, Oscar Lima, (emprezáriu veteranu), Jorge Manuel de Araújo Serrano, CEO ba GMN (Grupo Média Nacional), Nilton Telmo Santos, CEO Esperansa Timoroan (ETO), matebian Ahmad  Bin Amude Alkatiri, Claricia Lay, Lay Fu Seng, Raul Lemos,  Kathleen Gonçalves, Salvador Henrique “Mauhoka”,  Eduardo Gatot, Lay Siu Hing “Star King”, Avó Jape, Lourenço de Oliveira no emprezáriu timoroan sira seluk tan ne’ebé la konsege temin idak-idak.

Sira ho sira-nia dedikasaun, abilidade, matenek, esforsu no sakrifisiu hotu kontribui ona ba Estadu ida-ne’e, liuliu sai hanesan parseiru estratéjiku Governu nian hodi kria kampu servisu ba timoroan (mezmu seidauk atinje tuir ita-hotu nia espetativa) no kontribui ona mós impostu oituan-oituan ba kofre Estadu tuir sira-nia kbiit iha área investimentu. 

Di’ak ou la di’ak, at ka di’ak, sira timoroan no tau sira-nia fiar ba Timor nia ekonómia, tan sira-nia husar-talin hakoi iha rai lulik Timor, tempu saida de’it polítika ukun se de’it, sira-hotu (emprezáriu timoroan) buka kontribui nafatin hodi hatudu Timor la para! Enkuantu, ema liur barak uluk hetan oportunidade, barak ohin iha ne’ebé? Ida hanesan ne’e mak ita hakarak ka ida ita-nia rasik ho matenek diversifika hodi kuda metin iha ita-rain atu kontribui nafatin, mézmu iha tempu defisil…!

Emprezáriu timoroan sira iha Timor laran, mezmu ho kapitál ki’ik no kondisaun susar tebetebes, sira buka organiza-an beibeik ho badinas hodi hatudu prontidaun atu kontribui iha era ukun aan ida-ne’e. 

Advertisement

Polítiku ne’ebé la gosta nia ema rasik ne’e nia halo polítika atu ukun se? Timor tenke para ona ho polítika não educativo no provocativo.

Sosiedade no politiku sira presiza hanoin maka ko’alia no matenek-na’in sira iha mundu virtual Facebook atu hakerek buat ruma karik, hanoin maka publika ka posting, labele uza boatu ba hotu polítika, la’ós uza vingansa ba hotu polítika. Timor ida de’it no Timor ba timoroan hotu.

Vota ba Timor nia futuru

Vota ba timoroan nian moris di’ak, pás no dame

 

Advertisement

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Opiniaun

Líder Alternativu; Entre Hein Tranzisaun Jerasional ou Buka Konkista Rasik?

Published

on

Hakerek nain; Quintiliano A. Belo 

(more…)

Kontinua Le'e

Opiniaun

TIMOR-LESTE HAKDASAK TAMBA ESTRATEJIA POLÍTIKA ÓDIU-VINGANSA

Published

on

Hosi :  Nelion Ornai Monteiro

Alumnu Universitas Sanata Dharma, Yogyakarta hosi Fakuldade Filozofia no Teolojia Kentungan Wedha Bakthi 2019/2020.

(more…)

Advertisement
Kontinua Le'e

Opiniaun

SEKOMS no Nia Misunderstanding Kona-ba Plájiu

Published

on

Armindo Moniz Amaral

(Sidadaun baibain, hela ladún dook hosi fatin sampah Tibar)

(more…)

Advertisement
Kontinua Le'e

Trending