Hatutan.com, (11 Setembru 2022), Díli- Sekretáriu Jerál Partidu FRETILIN, Marí Bin Amude Alkatiri, afirma atu dignifika tinan 48 loron transformasaun  ka “disolusaun” ASDT bá FRETILIN, maka tempu ona atu hasai povu hosi mukit no kiak bá moris dignu tuir prinsípiu ukun rasik an.

Lee Mós : Somotxo, Rui Araújo, Luis Lobato ho Osório Florindo Sai Hosi Membru CCF

Sekretáriu Jerál Partidu Frente Revolucionário do Timorense Independente (FRETILIN), Marí Bin Amude Alkatiri. Foto/Elio dos Santos da Costa

Marí Bin Amude Alkatiri hateten, iha tinan 48 bá kotuk (11 Setembru 1974) deside taka ka disolve  ASDT no harii FRETILIN ho hanoin oinsá atu lori naroman bá povu tomak, signifika hasai povu hosi nakukun no situasaun ne’e halo povu rasik hatan ho determinasaun tamba situasaun iha momentu ne’eba defisil tebes.

Naran ida maubere naran ida komun iha zona mambae, kolonial sira bolu povu ne’e maubere no lia-fuan maubere hetan transformasaun sai fali identidade povu nian, sai fali forsa ida ho dinámika sosial kultural antropológika no polítiku no hili ida-ne’e para fó dignidade bá povu.

“Ohin ita lori hikas naroman bá povu tamba liu tiha tinan 20 restaura independénsia ho rekursu oin-oin, ita seidauk konsege hasai povu hosi kiak no mukit, liuliu hosi nakukun tamba ne’e maka ita hahú hikas,” Marí Alkatiri hateten iha nia  diskursu iha selebrasaun loron transformasaun ASDT-FRETILIN iha CCD, Domingu (11/09/2022).

Alkatiri hatutan, situasaun iha 1975 difisil, ASDT mate tiha hodi hamoris hikas FRETILIN ho razaun ida tamba ASDT nu’udár asosiasaun ida ne’ebé moris hosi revolusaun, loron 25  fulan-Abríl iha Portugál mak loke kondisaun. Bainhira iha ona katak ameasa forsa externa no interna iha intensaun atu hadau rai Timor-Leste ASDT iha tempu ne’ebá halo kontaktu ho partidu sira seluk liuliu UDT para kria movimentu ka frente ida para reprezenta timoroan hotu patriota no nasionalista atu bele reziste ba invazaun ida ne’e.

“FRETILIN moris para atu prepara povu tomak bá defende Timor-Leste no luta ba independénsia,” Nia subliña.

Bainhira forsa Indonézia, forsa Soeharto nian hahú tama hosi fronteira okupa Atabae iha 28 Novembru 1975, CCF deside proklama independénsia unilateral no saudozu Francisco Xavier do Amaral mak proklama.

Ho proklamasaun independénsia ne’e atu fó kbiit tomak bá povu ida ne’e atu hatudu bá mundu tomak katak povu ida ne’e biar ki’ik, mukit no kiak hakarak independénsia.

Luta rezisténsia ba liberta rai Timor hosi forsa invazaun lori tinan 24 hahú husi 18  fulan-Outubru 1975 uainhira forsa sira hahú tama iha Balibo too  restaura  independénsia iha loron 20 fulan-Maiu 2002, ne’e hatudu Timor-Leste liu tiha ona luta ida iha tinan barak nia laran.

“Ita liu tiha ona luta ida, iha ne’ebé ita-nia mártires no eroi sira fó sira-nia sakrifísiu tomak too mate para ita bele banati tuir sira la’ós para atu mate, maibé hasai povu hosi kiak no mukit,” Alkatiri dehan.

Tuir nia, FRETILIN moris no boot, haburas nia an iha povu nia leet tamba ne’e FRETILIN agora tenke fila bá povu nia leet haburas nia an,  tun bá povu nia leet identifika líder naturais, katuas, ferik no foin-sa’e sira ne’ebé ho talentu no kriatividade ho kapasidade inovadór ka inovativu atu hametin hikas baze frentista FRETILIN ne’e hodi bele la’o ba oin.

FRETILIN Lulik

Segundu Jerasaun membru CCF, Lere Anan Timur. Foto/Elio dos Santos da Costa

Membru CCF segundu jerasaun Lere Anan Timur hateten, luta bá ukun rasik an lori lider no eroi barak nia sakrifisiu mak hetan ukun an, istória FRETILIN hotu-hotu hatene no partidu hotu-hotu iha Timor-Leste nia uma lisan mak FRETILIN no sira sei la haluhan.

FRETILIN hanesan partidu istóriku no lulik tenke lori nasaun Timor-Leste ba oin, ba naroman no moris di’ak povu maubere nian.

“FRETILIN mak povu no povu mak FRETILIN, nune’e tenke konta lolos istória para aban bairua jerasaun seluk labele mai inventa fali istória,” Lere Anan Timur hateten.

Jornalista: Vito Salvadór