Connect with us

Ainaro

Komunidade Husu Espansaun bá Postu Administrativu Foun iha Ainaro

Published

on

Hatutan.com, (10 Dezembru 2022), Díli—Komunidade hamutuk ho intelektuál ne’ebé lidera hosi autoridade lokál Suku Maulau, Manetú, Manelobas no Edi husu ba Governu Sentrál liu hosi Ministériu Administrasaun Estatál (MAE) atu halo espasaun ka estabelese Postu Administrativu foun iha Munisípiu Ainaro.

Komunidade hamutuk ho intelektuál ne’ebé lidera hosi autoridade lokál Suku Maulau, Manetú, Manelobas no Edi hasoru-malu ho Vise-Ministru Administrasaun Estatál Lino Torezão hodi aprezenta proposta ne’ebé husu ba Governu Sentrál liu hosi MAE atu halo espasaun ka estabelese Postu Administrativu foun iha Munisípiu Ainaro, Sábadu (10/12/2022). Foto/Komisaun Instaladora Postu Administrativu Foun.

Suku haat ne’ebé hakarak atu halo espansaun ne’e atualmente hola parte iha Postu Administrativu Maubisse, Munisípiu Ainaro.

Lee Mós: Ramos-Horta Lori Membru Governu Rona Preokupasaun Povu Ainaro

Haree ba totál populasaun, jeografikamente no rekursu hotu-hotu ne’ebé iha maka komunidade husu governu sentrál atu tetu no diside hodi estabelese postu foun.

Advertisement

Objestivu prinsipál hosi inisiativa ne’e tanba komunidade hakarak duni atu hakbesik liu tán administrasaun públika ba povu inklui halais liu tán dezenvolvimentu iha baze.

Inisiativa ne’e ho baze maka Konstituisaun Repúblika Demokratika Timor Leste (RDTL) artigu 5 kona-bá Desentralizasaun no Artigu 72 kona-bá Podér Lokál, nune’e mós Lei Númeru 11/2009, 7 de Outubru kona-bá Divizaun Administrativu Territóriu.

Ho baze ida ne’e maka utoridade lokál no nukleu sira iha Suku Manelobas, Manetú, Maulau no Edi estabelese Komisaun Instaladora ida iha loron 23 fulan Novembru 2022, hodi halo servisu tékniku no organiza tiha ona forum hodi halo apresiasaun no aprova naran Dom Martins hanesan naran ba Postu Administrativu foun.

Iha loron 10 Dezembru 2022, autoridade lokál akompaña Komité Instaladora ofisialmente entrega ona proposta ba governu liu hosi Vise-Ministru Administrasaun Estatál, Lino Torezão.

Governante ne’e simu proposta no apresia ho inisiativa populasaun no promete autoriza ekipa tékniku tún ba baze hodi halo estudu kle’an no sei aprezenta ba Konsellu Ministru atu halo apresiasaun no haruka bá Parlamentu Nasionál hodi tetu no halo desizaun.

Advertisement

“Ita konsidera aspirasaun. Ne’e direitu ida ne’ebé konsagra iha Konstituisaun no lei sira. Ha’u koñese di’ak Maubisse no tesik ba parte suku Maulau, Manetú, Manelobas no Edi. Jeografikamente presiza duni hakbesik atendimentu públiku no atensaun ba difikuldade sira hotu ne’ebé populasaun enfrenta,” Hatutan.com sita deklarasaun Vise-Ministru nian iha komunikadu.  

Mapa Munisípiu Ainaro.

Nune’e mós Xefe Suku Maulau, Domingos Mendonça hateten, Maulau hanesan fatin ne’ebé sai tarjetu ba estabelesimentu postu administrativu foun ho razaun lubuk ida liuliu espasu rai éktares lima ne’ebé komunidade no autoridade lokál rasik oferese bá Estadu atu konstrui edefísiu públiku sira.

“Ami deklara estabelese postu administrativu foun la’ós tanba ami la gosta Maubisse, maibé tanba ami nia rekursu hotu sufisiente no jurídikamente ami hakarak haforsa liu tán Ainaro, liuliu hakbesik atendimentu públiku ba populasaun no halais liu tán dezenvolvimentu,” Xefe Suku Domingos subliña.

Objetivu ida-ne’e sai sasukat boot liu bá povu sente ukun ne’ebé loos liu no nia parte agradese ba desizaun hotu ne’ebé governu sentrál no Parlamentu Nasionál foti a-favór ba interese komún.

Xefe Suku Manetú, Alfredo Martins defende estabelesimentu postu administrativu foun tanba rekursu umanu sufisiente liuliu defende prinsípiu liberta povu hahú hosi atendimentu públiku ne’ebé besik no lais bá populasaun iha área remotas.

Suku Manetú fronteira ho Manufahi ne’ebé difísil tebes asesu ba merkadu no atendimentu públiku sira. Tanba ne’e nia fiar katak governu ho Parlamentu Nasionál la taka matan ba preokupasaun sira.

Advertisement

Xefe Suku Edi, Júlio Martins apoia inisiativa harii postu administrativu foun ne’e hanesan mós liberta povu hosi burokrasia no konsentra liu tán ba luta ho lais liu hasai povu hosi ki’ak no mukit.

Alende ne’e Konsellu Lia-na’in Suku Manelobas, Felismino Soares defende katak, suku haat ne’e dezde tempu koloniál hamutuk iha ukun ida no re-afirma Saudozu Francisco Xavier do Amaral rasik nia mehi defende Maubere ain-tanan nia direitu ba moris di’ak.

Sorumutu ho komunidade suku haat iha Suku Maulau, iha loron 02 Dezembru 2022, Administradór Postu Administrativu Maubisse, Claudino Mendonça mak ofisialmente halo abertura no fó apoiu ba inisiativa ne’ebé a-favór bá interese públiku.    

Istórikamente suku haat ne’e inklui Suku Fatubesi iha tempu koloniál Portugués pertense bá Dom Martins nia ukun no jeografikamente fronteira da’et ba malu.

Suku haat ne’e ida-idak ho nia área, Manelobas 8,22 km², Manetú 20,08 km² no Maulau 50,33 km², Edi 18,32 km.

Advertisement

Totál populasaun Suku Maulau 4.685, Suku Manelobas 1.510, Suku Manetú 2.238 no Suku Edi 2.460. Suku Haat ne’e nia totál populasaun 10.893.

Atualmente lidera Suku haat ne’e hosi Xefe Suku na’in-haat ho Xefe aldeia 27.

Jornalista: Elio dos Santos da Costa

Advertisement
Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ainaro

KD-Amora ho Ataide no Grupu Lé-Zeaval Hahú Foti Filmajen Múzika “Tebe-Tebe” iha Rabilau

Published

on

By

Hatutan.com, (29 Setembru 2025), Ainaro-Diva pop Indonézia, Krisdayanti ka konhesidu ho naran KD hamutuk ho oan feto Amora Lemos kolabora ho artista Timoroan, Deo Ataide no grupu dansa kulturál Lé-Zeaval, hahú foti filmajen ba múzika “Tebe-tebe” iha sitiu turistika Rabilau, Postu Administrativu Maubisse, Munisípiu Ainaro, Domingu (28/09/2025).  

(more…)

Continue Reading

Ainaro

Oxfam Servisu Hamutuk ho APFTL-AJTL Realiza Espozisaun Rabilau

Published

on

By

Hatutan.com, (13 Agostu 2025), Ainaro– Selebrasaun loron internasionál Juventude ne’ebé monu iha loron 12 fulan-Agostu ne’e, ONG Internasionál Oxfam servisu hamutuk ho Alumni Parlamentu Foin-sa’e Timor-Leste (APFTL), Asosiasaun Jornalista Timor Lorosa’e (AJTL) no parseiru sira seluk realiza espozisaun iha fatin turizmu Rabilau ho tema “Promove Foin-sa’e Iha Setór Produtivu, Investe Agora”.

(more…)

Continue Reading

Ainaro

Turizmu Rabilau Presiza Bee-Moos

Published

on

By

Hatutan.com, (13 Agostu 2025), Ainaro– Jestór turizmu Rabilau-Maubisse, Joaquim Coutinho, husu Governu atu fasilita hela bee-moos bá fatin turizmu Rabilau tanba durante ne’e turizmu rabilau susar atu asesu bá bee-moos hodi atende bá vizitante sira.

(more…)

Continue Reading

Trending