Connect with us
Pakote Ahi

Edukasaun

Eklipse Solar Total iha Timor Hamosu “Anél Diamante” Hafutar ho Kores Roxu

Published

on

Hatutan.com, (20 Abríl 2023), Viqueque- Astrónomu no  Reitór Universidade Multimedia Nusantara Jakarta-Indonézia, Ninok Leksono, esplika,  eklipse solar total ne’ebé akontese iha Timor-Leste no asiste ho aparellu iha tasi-ibun  Suku Maluru-Beaço, Munisípiu Viqueque, la diferente ho eklipse solar total sira seluk ne’ebé akontese ona iha nasaun seluk. Mezmu nune’e, bainhira fulan hahú taka loro-matan hosi faze ida bá faze seluk to’o ikus mai sai eklipse solar total hamosu anél  diamante ka ‘cincin berlian’ ne’ebé hafutar an ho kores roxu halo koroa iha loro-matan ne’ebé hatudu diferente iha eklipse solar total sira antes.

Lee Mós : Viqueque-oan ho Astrónomu Sira Asiste Eklipse Solar Total iha Beaço

Fulan hahú taka loro-matan hosi faze ida ba faze seluk to’o ikus mai sai eklipse solar total hodi hamosu anél diamante ka ‘cincin berlian’ ne’ebé hafutar an ho kores roxu halo koroa iha loro-matan ne’ebé hatudu diferente iha eklipse solar total sira antes. Foto/Vito Salvadór

“Buat importante mak beleza hosi eklipse solar total ne’e mak ema no astrónomu sira presiza atu aproveita hodi haree situasaun ne’ebé hafalun natureza hanesan tasi ne’ebé luan, anin ne’ebé huu halo situasaun komesa malirin, no ida ne’e sei sai hanesan sensasaun ida ne’ebé sei hela iha kada pesoa ne’ebé ohin asiste direita eklipse solar total,” Astrónomu Indonézia nian, Ninok Leksono hateten bá Hatutan.com iha tasi-ibun Beaço, Viqueque, Sesta (20/4/2023).

Astrónomu ne’e hatutan, eklipse solar total mós hanesan “dom divinu” ida ne’ebé Maromak oferese bá ema atu bele estuda, no rekoñese katak iha natureza ne’e iha buat sira ne’ebé estraordináriu no ema hetan mós matenek atu tetu no estuda hodi halo predisaun bá fenómenu natural ne’e akontese no iha los ne’ebé sei akontese.

Advertisement

Iha fatin hanesan Astrónomu Amerikanu, Zastrow Mark James fó sasin katak eklipse solar total iha Timor-Leste no fatin seluk laiha diferensa dook no buat ne’ebé halo diferente mak kultura.

Nia afirma, rezultadu hosi observasaun no peskiza ne’ebé ohin halo iha Beaço sei dauk bele fó hatene bá públiku, maibé sei halibur mós dadus hosi astrónomu sira seluk no sei lori ba halo aprezentasaun iha Amérika.

“Ha’u ho ekipa sei lori rezultadu ne’ebé ami hetan iha eklipse solar total iha Beaço bá iha Amérika no halo aprezentasaun sientífiku tuir siénsia nia,.” Astrónomu Zastrow Mark James informa.

Astrónomu estranjeiru sira ne’ebé halo observasaun no peskiza direita bá eklipse solar total iha suku Maluru-Beaço kontente no orgullu bainhira haree komunidade haklalak ho ksolok no orgullu tuir tradisaun rasik bainhira eklipse solar total mosu.

Komunidade no astrónomu sira asiste eklipse solar total iha tasi-ibun Beaço, Viqueque, 20 Abríl 2023. Foto/Vito Salvadór

Lia-nain Suku Uma Uain Craik, Raitahu-Viqueqeu, Martinho Sarmento hateten, agora timoroan matenek  barak ona, estuda no aprende barak hatene momoos kona-bá saida mak eklipse solar total, maibé keta haluhan kultura tamba uluk Timoroan seidauk matenek barak, kultura no tradisaun mak sai xave ba buat hotu.

“Ha’u haree rasik, komunidade sira haklalak, ema matenek boot sira ne’e tau sira nia sasán ka aparellu  hodi haree, maibé hanesan Timoroan ne’ebé moris ho lisan ha’u hamulak atu lulik no lisan sira iha Raitahu-Beaço fó matak malirin nune’e eklipse solar total ne’e liu tiha labele fó impaktu ba ai-horis, animál ka balada fuik sira no bá ita ema,” Martinho Sarmento hateten.

Advertisement

Nia hatutan durante ne’e rona de’it katak eklipse solar total sei akontese no ohin akontese dunik, maibé agradese tamba matenek na’in sira esplika klaru ona tuir siénsia no tuir tradisaun ne’ebé konta tutan husi bei’ala sira katak ‘loron mate’ ne’e signifika rai ne’e katuas ona buat hotu muda an ona.

“Uluk kuandu akontese nune’e ami nia inan-aman sira dere besi, haklalak no balun tanis hanoin katak mundu ne’e katuas ona tamba ema nia sala mós hasoru natureza no tradisaun mak sai nune’e,” Nia haktuir.

Lia-na’in ne’e mos husu atu ema hotu ne’ebé sai testemuña bá fenómenu  eklipse solar total bele mós iha ona razaun  natoon atu konta akontesimentu fenómenu ne’e ba jerasaun tuir mai ho loos.

Iha observasaun direita ne’ebé Hatuta.com halo iha terrenu hatudu eklipse solar total ne’ebé akontese iha Suku Maluru-Beaço ne’e hahú iha  tuku 13: 19 no remata iha 13:20 Otl, no komunidade sira ho ksolok haklalak no Astrónomu sira mós halo observasaun no peskiza kontinua to’o fenómenu natural ne’e remata.

Jornalista: Vito Salvadór

Advertisement

 

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Edukasaun

Hapara Profesór Kontratadu La Tetu ho Konsekuénsia bá Estudante Sira

Published

on

Hatutan.com, (26 Marsu 2024), Díli– Bankada FRETILIN iha Parlamentu Nasionál (PN) kontinua kestiona desizaun IX Governu Konstitusionál nian ne’ebé hapara profesór kontratadu sira iha territóriu  nasionál.

(more…)

Kontinua Le'e

Edukasaun

IX Governu Haluha Ona Sidade Universitária Aileu, Dezenvolve De’it Politékniku Sira

Published

on

Hatutan.com, (21 Marsu 2024), Díli—IX Governu Konstitusionál haluha ona sidade universitária iha munisípiu Aileu tanba konsidera gasta osan barak liu, nune’e sei konsentra de’it hodi promove no dezenvolve programa politékniku sira.

(more…)

Kontinua Le'e

Edukasaun

IX Governu Tenke Sériu Dezenvolve Sidade Universitária Ne’ebé Muda Hosi Aileu Mai Hera

Published

on

Hatutan.com, (20 Marsu 2024), Díli—Reitór Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL), João Soares Martins husu IX Governu atu sériu dezenvolve sidade universitáriu ne’ebé antes ne’e deside hodi muda ona hosi munisípiu Aileu mai Hera.

(more…)

Kontinua Le'e

Trending