Connect with us

Ekonomia

Audiénsia Públika bá Proposta Orsamentu Retifikativu, Opozisaun Preokupa ho Presipísiu Orsamentál

Published

on

Hatutan.com,  (15 Agostu 2023), DíliParlamentu Nasionál (PN) liu hosi Komisaun Espesializada sira hahú halo audénsia públika ho Banco Central Timor-Leste (BCTL) no Konsellu Konsultivu Fundu Petrolifeiru (KKFP) kona-bá proposta Lei Orsamentu Retifikativu tinan 2023.

Diskusaun ne’ebé hala’o iha Tersa (15/08/2023), deputadu sira hosi bankada opozisaun preokupa ho Fiscal Cliff ka Presipísiu Orsamentál ne’ebé Timor-Leste sei enfrente.

Lee Mós: Governu Submete Orsamentu Retifikativu US$ 1.771.867.112 bá PN

Advertisement

Iha intervensaun diversas, Deputadu Joaquim dos Santos hosi bankada FRETILIN hateten Timor-Leste sei hasoru Presipísiu orsamentál tuir aprezentasaun ne’ebé BCTL iha katak, to’o iha tinan 2034 Timor-Leste sei hasoru problema ida-ne’e.

Parlamentu Nasionál agora ko’alia kona-bá Orsamentu Retifikativu ne’ebé sei aprova bá tinan 2023 atu IX Governu Konstitusionál bele retifika tuir nia programa prioridade sira.

“Bele identifika kauza nessesáriu atu hamosu Fiscal Cliff ne’e rasik, em termu tékniku orsamentál, tanba Estadu Timor-Leste nia reseita únika nune’e, kondisaun saida mak presiza prepara hosi kondisaun polítika finanseira nian atu Governu no Parlamentu Nasionál foti hodi assegura saida mak sei akontese iha futuru,” Joaquim dos Santos, hateten.

Alen de Fiscal Cliff ka presipísiu orsamentál, iha koriozidade atu hatene kona-bá bolatividade de fundus ou bolatividade finanseira ne’ebé dehan katak problema ida maka iha merkadu ne’e kondisaun bolatividade aas, maski retornu ne’e pozitivu, tanba ne’e BCTL presiza iha klarifikasaun serteza kona-bá ida-ne’e.

Deputada bankada PLP, Maria Angelina Sarmento hateten, to’o tinan 2034 Timor-Leste sei hasoru Fiscal Cliff ka presipísiu orsamentál no Timor-Leste sei iha defisie iha fundu petrolíferu ne’ebé sei la sustenta Orsamentu Jerál Estadu (OJE).

Advertisement

Nia afirma Previsão ne’e apresenta ona mai iha Parlamentu Nasionál desde 2020 no karik iha ona senariu foun ne’ebé bele garantia katak bele iha mudansa ba reseita ne’ebé Timor-Leste sei hetan atu nune’e too 2034 Timor-Leste bele ses husi precipício orsamental.

“Iha senáriu foun ne’ebé bele kompromete bá ita katak, ita sei liu hosi presipísiu orsamentál iha 2034,” Maria Angelina Sarmento preokupa.

Hatán ba preokupasaun sira ne’e, Vise-Koordenadór BCTL, Venâncio Maria Alves hateten, kona-bá Fiscal Cliff ka presipísiu orsamentál ne’e la’ós foin mosu, maibé iha kedan Governu sira anteriór mós iha, no Governu sira aprezenta ona senáriu análize lubuk ida ne’ebé bele hamosu Fiscal Cliff ne’e rasik.

Iha Orsamentu Retifikativu ida-ne’e mós rekoñese katak, iha tinan 2034 bá leten kuandu Timor-Leste la antesipa didi’ak bele mosu Fiscal Cliff tuir senáriu sira Ministériu Finansas aprezenta.

“Agora saida mak ita tenke antesipa ne’e iha buat barak ne’ebé liga ho polítika. Kuandu tama ona bá polítika, BCTL la tama no ida-ne’e Parlamentu Nasionál liu hosi reprezentante povu,” Venâncio Maria Alves, esplika.  

Advertisement

Fiscal Cliff ka presipísiu orsamentál bele antesipa mós liu hosi dalan empréstimu, hanesan mós nasaun seluk ne’ebé moris ho empréstimu hodi assegura resipísiu orsamentál.

Bele mós investe iha seitór produtivu sira ne’ebé bele sustenta Estadu iha futuru bainhira fundu petrolíféru laiha ona no entidade hotu-hotu presijz hanoin oinsa to’o iha ne’ebá.

Kona-bá bolatividade ne’ebé Timor-Leste enfrenta, Vise-Koordenadór BCTL dehan, bele responde ho diversifikasaun fundu petrolíféru atu bele assegura.

Prezidente Konsellu Konsultivu Fundu Petrolifeiru, Juvinal Dias hateten, Iha Rendimentu Sustentável Estimadu (RSE), nu’udár kalkulu ida ne’ebé halo atu fundu labele hotu, despeza ne’e tenke ekivale ho retornu investimentu, tanba ne’e maka experta atu hetan pursentu 3 hosi investimentu fundu petrolíféru iha merkadu finanseiru, nune’e bele uza reseita  pursentu 3 ne’e ba iha despeza orsamentál.

“Solusaun atu ita labele monu iha Fiscal Cliff ka presipísiu orsamentál maka simples de’it despeza tenke ekivale ho reseita,” Juvinal Dias esplika.

Advertisement

Fundu petrolíféru bele salva rai ida-ne’e bainhira despeza ne’e tun, maibé kuandu despeza sa’e makas liu sei la konsege salva no Timor-Leste bele tama duni ba presipísiu orsamentál.

Jornalista: Vito Salvadór  

Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

OJE 2026 Aloka Bá MCAE ho Montante Millaun $8 Resin Aprovadu

Published

on

By

Hatutan.com (14 Nobembru 2025),Díli— Bankada CNRT ho PD  trava propósta tolu husi Bankada opozisaun FRTILIN ho PLP, ne’ebé husu atu  hasai tiha  $985.50.000 husi  Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2026 ne’ebé atribui bá  Ministériu Koordenadór bá Asuntu Ekonómia (MCAE).

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

Timor-Leste iha Difikuldade Kompete Kuantidade Produtu iha Merkadu ASEAN

Published

on

By

Hatutan.com, (06 Novembru 2025),Díli— Vise-Ministra bá Asuntu ASEAN, Milena Rangel rekoñese  Timor-Leste  iha difikuldade kona-bá kuantidade produtu lokal atu kompete iha merkadu nasaun sira Estadu membru ASEAN.

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

Debate OJE 2026 iha Jeneralidade, Komisaun C Hato’o Rekomendasaun Forte Bá Governu

Published

on

By

Hatutan.com,  (05 Novembru 2025),Díli—Debate  Orsamentu Jerál Estadu (OGE-sigla portugés) 2026 iha faze jeneralidad, Kuarta (05/11/2025),  Komisaun C  Parlamentu Nasionál ba asuntu Finansas Públika  hato’o rekomedasaun forte bá IX Governu Konsititusionál  hodi anota no sai hanesan prioridade.

(more…)

Continue Reading

Trending