Hatutan.com, (18 Novembru 2025), Díli-Membru Parlamentu Nasionál husi Bankada FRETILIN, Floretino Ximenes Sinarai, kestiona ba Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão kona-ba deskonfia mosu mafia iha Ministériu Justisa tanba Vise-Ministru ba Fortalesimentu Instituisionál, Paulo Manuel da S. dos Remédios nia espoza ho sidadaun estrajeiru ho nasionalidade Xina, fasil tebes hetan pasaporte Timor.
Lee Mós: TDD Aplika TIR Bá Kazál Ida Falsifika Dokumentu Estadu

Membru Bankada FRETILIN, Floretino Ximenes Sinarai, aprezenta dokumentu ne’ebé Vise-Ministru Paulo Remédios nia kaben hetan pasaporte Timor iha diskusaun no aprovasaun OJE 2026 iha PN, Segunda (17/011/2025). Foto/Repro.
“Primeiru-Ministru, ita-boot hakarak ka lakohi mafia tama iha justisa, ita akompañia populasaun no joven sira barak mak hetan difikuldade atu hetan Pasaporte no Billete Indentidade, maibé hakfodak de’it ita-nia Vise-Ministru Paulo Remédios nia feton no sidadaun estranjeiru balun tan fasil hetan pasaporte Timor, ironia liu tan Paulo Remédio nia espoza dehan fali naturalidade Munisípiu Liquiça,” Deputadu Floretino Ximenes Sinarai kestiona iha ámbitu diskusaun no aporizaun OJE 2026 iha faze espesialidade iha Parlamentu Nasionál, Segunada (17/11/2025).
Reprezentante povu ne’e afirma dalaruma dehan blanku mak laiha, dalaruma mós sidadaun sira selu tiha osan trata ho karatér urjente loron ida nian, maibé la hetan tuir nia tempu, balu bá buka servisu, balu bá eskola ate balu moras bá tratamentu urjente enfrenta difikuldade tanba la hetan pasaporte.
“Maibé Primeiru-Ministru tanbasá mak Vise-Ministru ba Fortalesimentu Instituisionál, Paulo Manuel da S. dos Remédios ho nian ferik-oan ida naran Brenda Lee kuaza ne’e nu’udár sidadaun Xina, maibé hetan fali pasaporte Timor nian, ho moris fatin derepenti tukutur iha fali Munisípiu Liquiça, ami rona mós katak Branda nia oan sira ne’ebé husi Xina mós hetan hotu pasaporte Timor nian. Ne’e mafia Primeiru-Ministru,” Deputadu Sinarai alerta iha plenária PN.
Deputadu ne’e mós kestiona tanbasá mak Vise-Ministru nia feen ho oan ema estranjeiru, maibé fasil loos hetan pasaporte duké populasaun ka joven Timoroan sira. Sé bele Primeiru-Ministru bele husu took hanoin no kestaun ida-ne’e, tanba ne’e mafia.
“Hakarak evidénsia mak ne’e. Ema ne’e husi Xina ida moris derepenti iha Munisípiu Liquiça, maibé Timoroan sira tanbasá mak susar loos atu hetan de’it pasaporte bá nesesidade bazikú sira nian, balu bá buka servisu, balu ba eskola, maibé laiha fali, tanba ne’e mak ha’u dehan mafia tama ona mai daudaun Ministériu Justisa mós menjalar daudaun ona,”nia tenik.
Iha fatin hanesan Xefe Bankada CNRT Deputadu Patrocino Fernandes hateten, Deputadu sira husi Bankada opozisaun halo proposta atu provoka diskuzaun, maibé atu lori diskuzaun bá asuntu sira ne’ebé loloos ne’e la presiza denúnsia iha ne’e, nu’udár Deputadu iha responsabilidade, hodi hakat bá oin.
“Ha’u hanoin iha debate OJE iha jeneralidade to’o iha debate espesialidade Deputadu aproveita proposta sira para atu ko’alia de’it kona-bá kondena Governu kona-bá mafia, ha’u deskonfia keta Deputadu mós iha mafia ne’e nian laran karik ha’u mós lakomprende rasasino proponent sira nian sé hatene dehan mafia iha Miniseriu Justisa bá foti osan aumenta tán mafia para aumenta tán servisu iha MJ rasasino lojiká ne’e tau iha ne’ebé,” Deputadu Patrocino Fernandes hateten.
Iha fatin hanesan Vise-Ministru ba Fortalesimentu Instituisionál, Paulo Manuel da S. dos Remédios hateten, kona-bá pasaporte nia parte prontu atu espliká pesoalmente bá Deputadu interesadu, espliká tiha ona iha enkotru ho Bankada opozisaun iha Minstériu Justisa.
“Ha’u prontu sé mak hakarak haree dokumentu bele haree, asuntu pasaporte asuntu privadu, ha’u la pergunta, la kestiona deputadu nian espoza ka maridu iha pasaporte rua ka lae, porké tenke kestiona ha’u, ha’u nia ferik-oan iha pasaporte rua ka lae, ne’e ha’u nia direitu, ema barak iha Parlamentu ne’e iha pasaporte rua ka tolu, agora kestiona ha’u, la’ós iha momentu ida-ne’e ita mai atu ko’alia kona-bá debate orsamentu jeral estadu,” Vise-Ministru Paulo Manuel da S. dos Remédios hateten.
Vise-Ministru ba Fortalesimentu Instituisionál iha Governu da-sia ne’e, espliká agora daudaun iha rihun 19 kaderneta pasaporte no kada loron notariadu prodús 250 pasaporte.
“Ita mai atu insulta ha’u la resolve problema, hakarak haree sé mak la koñese ha’u nia luta, sé mak lakoñese favor kontaktu ha’u amostra dokumentu hotu rejista ha’u iha orijianál lalika inventa istória, ha’u halo pasaporte,”Paulo Remédios afirma.
Jornalista : Zita Menezes