Connect with us
Pakote Ahi

Figura

Max Stahl Mak Husu Haloot iha Santa Crúz

Published

on

Hatutan.com (17 Dezembru 2021) Díli—Molok Saudozu Max Stahl hakotu-iis, nia rasik husu atu haloot nia isin-mate iha Semitériu Santa Crúz no lakohi haloot iha fatin seluk tanba nia hakarak fila mai Timor ne’ebé nia konsidera hanesan uma rasik.

Espoza Max Stahl, Ingrid Bucens, fó omenajen ikus iha Rate Santa Crúz, Sesta (17/12/2021). Foto/Hatutan.com

“Max rasik mak husu ha’u atu lori nia mai haloot iha rate Santa Crúz bainhira nia tempu to’o ona. Tanba antes ne’e nia tula povu TL nia moris ho liberdade iha ninia kabás. Ha’u agradese ba Estadu no povu TL ne’ebé fó ona onra ba Max,” Espoza Max Stahl, Ingrid Bucens, hateten iha Rate Santa Crúz, Sesta  (17/12/2021).

Notísia iha Relasaun:Xanana-Horta Simu Sinza Max Stahl, Governu Agradese Família

Ingrid Bucens konsidera Rate Santa Crúz la’ós importante de’it bá istória Timor-Leste nian iha funu bá ukun rasik aan, maibé mós importante tebes bá Max Stahl nia moris tomak, tanba hosi akontesimentu iha loron 12 Novembru tinan 1991, Max Stahl hatudu nia respeitu bá povu Timor-Leste hodi inspira liután sentidu moris bá oin.

Advertisement

Molok referendu, Max Stahl obriga nia maluk jornalista-sira atu sai hosi Timor, maibé nia rasik deside halai ho povu sa’e bá foho atu salva aan.

“Nia hola ho imi, nia fahe nia moris ho imi, nia lori imi-nia funu bá mundu liu hosi nia filme, no iha tinan 2003 nia fila mai Timor-Leste atu moris iha ne’e atu hela metin ona ho imi. Fila mai ho mehi foun ida harii arkivu Audiovizuál hodi prezerva no konserva istória nasaun foun nian, arkivu ne’e koñesidu ho CAMSTL,” nia subliña.

Maski hasoru funu naruk ba kankru iha kakorok durante tinan 10 nia laran, ne’ebé sempre halo tratamentu saúde iha li’ur, maibé Max Stahl nunka husik Timor-Leste.

Família Max Stahl fó omenajen ikus iha Rate Santa Crúz, Sesta (17/12/2021). Foto/Hatutan.com

Nune’e mós, iha fulan Novembru bainhira Max Stahl labele ona atu ko’alia tanba kankru ne’ebé nia sofre, maibé ho aten brani Max Stahl Tatoli bá nia Espoza Ingrid Bucens hodi dehan, “Ha’u-nia lian sei moris iha ha’u-nia filme sira”.

Maske sofre moras kankru iha kakorok, maibé Max Stahl esforsu no determinadu tebes hodi halo buat hotu atu haburas no ka’er metin CAMSTL, tanba arkivu CAMSTL hanesan prezente Max Stahl nian bá povu Timor-Leste.

Molok husik-iis iha mundu ne’e iha Ospitál Brisbane Austrália, Max Stahl sempre simu kontaktu hosi líder nasionál sira, hanesan Kay Rala Xanana Gusmão, José Ramos-Horta, Marí Alkatiri, Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú-olo, Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak no seluk tán hodi ko’alia no fó korajen bá nia.

Advertisement

Saudozu Max Stahl mate husik hela família no feen-kaben Ingrid Bucens no oan na’in haat, feto ida no mane tolu Beng, Barnabe, Leo no Malin.

Max Stahl hakotu I’is iha Ospitál Brisbane Austrália iha loron 28 fulan Novembru, tanba sofre moras kankru iha kakorok durante tinan 10 resin.

Akudesan Max Stahl to’o iha Timor iha Kuarta 15 fulan Dezembru, no loron 17 halo’ot ona iha semitériu Santa Crúz, tuir saudozu nia hakarak hafoin misa requiem iha Igreja Santo António Motael.

Biografia

Hatutan.com rekolla biografia hosi fontes oioin kona-bá Max Stahl nian, liuliu biografia ne’ebé hakerek hosi jornalista Ajénsia Lusa, António Sampaio.

Advertisement

Max nu’udár jornalista, umanista, pilar determinasaun ida iha momentu difísil liu iha istória país nian, no ho nia kámara no nia aten-barani hatudu ba mundu susar husi okupasaun indonézia nian.

Max moris iha loron 06 fulan-dezembru tinan 1954 iha Reinu Unidu no sidadaun timoroan desde tinan 2019, jornalista ne’e fila hikas ba besik rate, iha ne’ebé nia subar atu halo filmajen ba masakre.

Nia hetan kondekorasaun ho Kolár Orden Timor-Leste nian, kondekorasaun ne’ebé boot liu ne’ebé fó ba sidadaun estranjeiru sira iha país, ho Prémiu Rory Pekin no kondekorasaun oioin.

Mai hosi família diplomata sira, nia sai jornalista funu – no hetan kanek iha Balcãs – no estuda literatura iha Universidade Oxford. Nia hanesan poliglota, ne’ebé ko’alia lian oioin, inklui mós lian ofisiál rua Timor-Leste nian, Portugés no Tetun.

Molok uza naran Christopher Wenner sai aprezentadór ba programa televizaun ba labarik, Blue Peter husi BBC, ne’ebé programa labarik famozu liu iha tempu ne’eba.

Advertisement

Maibé nia kontribuisaun boot, nia eransa mai husi funu, iha fatin ne’ebé nakonu ho drama no terus. Nia ajuda hatudu ba mundu funu ka drama ne’ebé mundu no komunidade internasionál haluha ka la hatene. Ninia reportajen dahuluk, husi funu sivíl entre 1979 no 1992, mai husi nia esperiénsia moris, iha rai liur, ho nia família, iha El Salvador (iha ne’ebé nia aman servisu nu’udar embaixadór).

Nia akompaña funu sira hanesan Geórgia, Kosovo, Chechnya no hahú iha 30 agostu 1991, Timor-Leste. Nia tama hanesan “turista”, tuir konvite husi rezisténsia. Nia hola parte iha ekipa reportajen husi televizaun Inglaterra nian ne’ebé subar nu’udar turista hodi ema la hatene sira nia objetivu loloos: atu hato’o kona ba okupasaun indonézia.

Durante nia ligasaun kleur ba Timor-Leste. iha ne’ebé nia hela to’o nia ba Austrália halo tratamentu médiku, nia halo entrevista ba lider istóriku balu husi rezisténsia hanesan Nino Konis Santa, David Alex no seluk tan.

Santa Cruz, no masakre 12 novembru 1991 mak halo naran Max Stahl sai koñesidu iha mundu bainhira imajen sira ne’ebé nia foti sai primeira vés bele hatudu ba mundu terus no barbarie husi okupasaun indonézia.

Iha Portugal imajen sira iha impaktu espesiál, tanba violénsia no tanba sobrevivente sira halibur malu iha kapela ki’ik husi Santa Cruz no reza iha lian portugés, bainhira rona militár no polísia indonéziu nia bala sira. Nia tama fali iha Timor tinan balu tuir mai hodi foti entrevista tan.

Advertisement

Referendu husi 1999 halo Max Stahl fila mai Timor-Leste, no nia akompaña violénsia molok referendu no liu anúnsiu husi vitória independénsia, no nia akompaña ema ne’ebé hala’o ba foho.

Max Stahl husi hela nia fen, Ingrid, no sira nia oan rua, Leo no Malin, no oan rua tan husi nia kaben uluk, Ben no Barnaby.

Jornalista: Carmelita Isaac

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Figura

António “Kalohan” Agradese Bá Defeza ho Tribunál Rekursu

Published

on

Hatutan.com, (12 Abríl 2024), Díli-Sekretáriu Jerál Partidu  Demokrátiku (PD),  António da Conceição “Kalohan”  hato’o agradese ua’in bá ekipa defeza ne’ebé fó asisténsia legal bá kazu ne’ebé nia enfrenta no agradese mós bá Tribunál Rekursu (TR) ne’ebé foti desizaun final hodi aboselve nia hosi pena prizaun efetivu tinan-lima (5).

(more…)

Kontinua Le'e

Figura

Sarani Katóliku Prepara ho Ksolok Simu Vizita Papa Francisco Mai Timor

Published

on

Hatutan.com, (11 Abríl 2024), Díli- Reprezentante Santa Sé mai Timor-Leste, Mgr. Marco Sprizzi hateten, sarani fiar na’in sira tenke prepara an ho ksolok no iha esperansa hodi simu vizita Santu Padre Papa Francisco mai Timor-Leste.

(more…)

Kontinua Le'e

Figura

Xanana Felisita Luis Montenegro Nu’udár Primeiru-Ministru Portugál

Published

on

Hatutan.com, (04 Abríl 2024), Díli-Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão felisita  Primeiru-Ministru foun Portugál, Luis Montenegro ne’ebé simu tomada de posse iha loron tersa-feira 02 fulan-Abríl 2024 hodi lidera XXIV Governu Konstitusionál.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending