Hatutan.com, (14 Fevereiru 2022), Dili-Na’in ba kioske ka barraka fa’an roupa uzadu (obralan) 34 ho salon ida iha Merkadu Manleuana, Dili, daudaun ne’e, tuur ho triste, haree sira-nia fatin negósiu sai tiha anar no tetuk ho rai.

Barraka ka kióske fa’an roupa obran hamutuk 34 ho fatin salon ida ahi han mutuk kauza husi serkuitu eletrisidade iha Merkadu Manleuana, Dili, Segunda dadeer (14/02/2022). Foto/Hatutan.com

Iha segunda dadeer (14/02/2022), purvolta  tuku 06 liu Otl, mosu inséndiu iha resintu Merkadu Manleuana, Aldeia Lisbutak, Suku Manleuana, Postu Administrativu dom Aleixo, Munisípiu Dili,  ne’ebé kauza husi sirkúitu eletrisidade hodi rezulta sira-nia fatin negósiu nudár mahan ba esperansa moris nakfilak tiha sai anar.   

Laulinda Maria Soares, negosiante roupa nu’udár  vitima inséndiu ne’e hateten, ahi han mutuk ninia sasán sira negósiu nian ne’e no nia rasik lahatene tanba nia hela tiha iha nia uma iha área Delta-III.

Bainhira to’o iha fatin akontesimentu, Laulinda Maria Soares  haree korpu Bombeiru nian halo hela esforsu rega mate ahi. Nune’e, nia la konsege salva buat ruma husi nia fatin negósiu nian ne’ebé ahi han mutuk didi’ak.

“Ha’u laiha ne’e ida, ha’u dadersán hariis atu mai, agora viziñu sira mak foka tiha ona dehan, Manleu motuk ona, ne’e mak ha’u mai. Ha’u mai, haree ha’u nia fatin sira-ne’e hotu ona, ne’ebé bombeiru rega liu hotu ona mak ami foin mai ne’e. Ami mai haree nia suar de’it. Ami laiha buat ida atu salva,” Laulinda Maria Soares, hateten ba jornalista sira iha Merkadu Manleuana.

Sasán sira ne’ebé durante fa’an iha Merkadu Manleuana ne’e, maioria roupa sira hosi loja nian mak hanesan, pasta, sapatu, jaket, inklui vestidu sira.

Negosiante roupa ne’e haktuir tán, sira hahú fa’an roupa iha Merkadu Manleuana, dezde kedan tinan 2012, bainhira Governu muda sira husi Merkadu Comoro.

Ho kondisaun fatin fa’an roupa ne’ebé ahi han mutuk, negosiante ne’e husu ba Governu, liuhosi ministériu relevante sira atu tau atensaun ho lalais, liuliu hadi’a filafali fatin ne’e, atu sira bele halo fali atividade negósiu ho normal.

Koordenadór ba Jestaun Merkadu Manleuana, Júlio Barros Caldas. Foto/Hatutan.com

Koordenadór ba Jestaun Merkadu Manleuana, Júlio Barros Caldas haktuir, dezastre ahi han sasán ka roupa negosiante sira-nian iha merkadu ne’e, nia laiha fatin akontesimentu. Maibé, iha nia ekipa ida ne’ebé kompostu hosi ema na’in-lima, mak halo hela seguransa iha aredór merkadu nian.  

Tuir informasaun ne’ebé nia rekolla hosi sasin balu katak, inséndiu ne’e mosu, tanba kauza hosi fiu eletrisidade ne’ebé durante ne’e, parte negosiante sira hodi instala iha kada barraka ne’ebé sira fa’an roupa bá.

“Akontesimentu ne’e, ohin iha tuku 06 ho balun hanesan ne’e, ne’ebé maka ahi han vendedores nia fatin, iha parte blok A ninian, hamutuk 34, ho adisionál ida, salon. Ne’e hamutuk 35. Ha’u hetan informasaun hosi vendedores restaurante sira, fatin ohin akontesimentu ne’e, ahi han hosi fiu sirkúitu da’et tama to’o iha fatin fa’an roupa obralan,” nia haktuir.

Akontesimentu ne’e, seidauk to’o minutu 20, Koordenadór ba Jestaun Merkadu Manleuana, ho ekipa ida, konsege to’o iha fatin inséndiu, hodi observa direta, maibé labele halo buat ida.

“Tanba ami ta’uk, atu ba salva vendedores nia sasán sira-ne’e, ami labele tanba ne’e, kalén no besi de’it, ta’uk tama ba foti sasán ruma mak oras ida buat ruma, ka eletrisidade soke fali ita. Entaun, ohin ami labele halo buat ida, ami haree de’it,” Júlio Barros, konta tuir.

Júlio informa, baibain iha parte Blok A nian ne’ebé ahi han bá, negosiante sira sempre loke iha tuku 08 to’o 09:00 dadeer. Nune’e, iha tempu dadersán, ema ladún halo movimentu barak iha área ne’e.

“Iha ne’e, seguransa la deskonfia ema ruma, tanba haree de’it ba ahi, tuir informasaun ne’ebé ha’u hetan fali hosi vendedór restaurante ne’e nian, katak buat ne’e hosi fiu, lakan kedas hosi fiu parte primeiru nian ne’ebá, tesik mai ne’e maka hodi ahi han,” Júlio informa.

Totál membru jestaun Merkadu Manleuana nian hamutuk nain-20, maibé sempre halo servisu ne’ebé ho rotasaun, hodi fahe ekipa haat, kompostu hosi ema na’in-lima.

Iha fatin hanesan, Prezidente Autoridade Munisipiu (PAM) Dili, Guilhermina Filomena Saldanha Ribeiro hateten, vitima sira hosi inséndiu ne’e, maioria vendedór sira Obralan nian, ho totál barraka hamutuk 34, ho fatin Salon ida, hamutuk 35.

Kona-bá intervensaun governu nian, PAM Dili esplika, apoiu ida hosi parte Sekretária Estadu Protesaun Sivíl (SEPS), no ida seluk maka Ministériu Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (MSSI).

“Agora, entermu de asaun sosiál, ami haree katak iha ne’e, ema halo komérsiu, no laiha ema mak hela. Entaun, ho kompeténsia sira ne’ebé mak fó ne’e, ami labele halo buat ida, no laiha mós vitima, ema, barak liu sasán. Hosi Protesaun Sivíl mós, sira sei haree mós sira-nia kompeténsia, tanba ne’e infraestrutura estadu, entaun, konserteza, ami sei tuur hamutuk haree saida maka estadu nia responsabilidade atu haree oinsá hadi’a filafali infraestrutura ne’ebé mak iha,” Guilhermina Filomena Saldanha Ribeiro, esplika. 

Sekretária Estadu Protesaun Sivíl (SEPS), Joaquim Gusmão dos Reis Martins konsidera, ahi han merkadu ne’e, nu’udár tipu ida hosi dezastre nian. Tanba ne’e maka, governu liuhosi SEPS, orienta kedan ona ekipa Bombeiru sira tun direta iha terrenu, hodi hamate ahi, atu labele alastra tán.

“Mais infelizmente hanesan ita boot sira haree, fa’an roupa mak barak, ho salon ida, ne’e ahi alastra maka’as liu, bombeiru konsege hamate, maibé mós bombeiru standby para labele alastra tán ba iha fatin sira seluk. Ne’ebé, hanesan ita-boot sira haree, ohin relatóriu ne’ebé mak ita hetan, iha kioske 34 fa’an roupa ne’e maka ahi han, no mós salon barber ne’e ida,” Joaquim Gusmão, hateten.

Joaquim afirma, SEPS nia papél mak oriente ekipa bombeiru hodi hamate de’it ahi. Maibé, kona-ba apoiu emerjénsia ba vitima sira, no konstrui fali barak sira ne’ebé aat, kompeténsia iha ministériu seluk.

Razaun SEPS labele fó apoiu tanba, fatin sira ne’ebé ahi han, nu’udár fatin ne’ebé negosiante sira utiliza hodi fa’an sasán ka roupa. Maske nune’e, liuhosi dadus ne’ebé SEPS rekolla, sei hato’o mós relatóriu ba ministériu relevante sira seluk hanesan Ministériu Turizmu Komérsiu no Industria (MTKI), atu bele halo mós medida intervensaun rum aba vitima sira. 

“Vitimas laiha, depois ita konfirma, laiha ema ida mak hela iha ne’e, fatin ne’e, so fa’an de’it obralan. No, koordenadór merkadu ne’e mós fó hatene katak, fatin ne’e sira fa’an de’it, kalan sira fila ba uma. Ida ne’e bisnis, ita tenke ser normaliza didi’ak, ida ne’e hosi parte jestaun merkadu nian, sira haree kona-bá ida ne’e, ita koordena ona para bele hasai tiha sira ne’ebé mak mutuk sira ne’e, tau halo didi’ak, bele hadi’a, para sira bele filafali mai sira nia fatin,” Joaquim Gusmão, afirma tán.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres