Hatutan.com, (02 Maiu 2022), Díli— Delegasaun Timor-Leste (TL) lideradu hosi Xefe Negosiadór adezaun Timor-Leste ba Organizasaun Mundiál Komérsiu (OMK), atuál Ministru Koordenadór ba Assuntu Ekonómiku (MKAE) Joaquim Amaral akompaña hosi Vise Ministru Turizmu, Komérsiu no Indústria, Domingos Lopes Antunes no Embaisadora Maria de Lurdes Martins de Sousa Bessa, Reprezentante Permanente Timor-Leste iha Jenebra hamutuk ho delegasaun Timor-Leste partisipa ona Reuniaun Datoluk Grupu Traballu (RDGT) ho pais membru iha Kuartél Jerál OMK iha Jenebra loron 29 Abril 2022.
“Prezensa Delegasaun Timor-Leste iha Jenebra bazeia ba konvite ofisiál hosi Sekretariadu OMK haktuir hosi Roteiru Indikatu (Indicative Roadmap) Timor-Leste nian,” Hatutan.com sita komunikadu.
Lee Mós: Ministru Joaquim ho Delegasaun Dezloka ba Jenébra Partisipa Konferénsia Altu Nível OMK
Reuniaun Datoluk Grupu Traballu ne’ebé prezide hosi Prezidente Grupu Traballu Timor-Leste nian, Embaixadór Portugál Rui Macieira ne’ebé hetan prezensa másimu hosi pais membru OMK sira, nu’udár afirmasaun hosi vontade polítika VIII Governu Konstitusionál iha prosesu adezaun ne’e rasik.
Durante realizasaun Reuniaun Datoluk Grupu Traballu kona-bá adezaun Timor-Leste hodi sai membru OMK, Timor-Leste hetan boas vindas kaloroza hosi países membru OMK sira.
Hosi kontinente Afrika, Libéria hato’o ninia apela ba países membru OMK sira hodi apoia esforsu Timor-Leste nian hodi sai membru OMK.
Tamba Timor-Leste sai modelu ba Países Menus Dezenvolvidu sira (PMDs). Ho forma hanesan, Angola no Cabo Verde mós kontinua fó apoiu ba Timor-Leste iha prosesu hodi sai membru OMK.
Hosi pais sira iha kontinente Europea hanesan Kanadá no Reinu Unidu, nune’e mós país sira hosi kontinente Aziátiku hanesan Xina, Koreia do Sul, Tailândia no Japaun afirma mós sira nia pozisaun hodi apoiu Timor Leste hodi bele sai membru OMK iha tempu tuir mai.
Afirmasaun apoiu Timor-leste hodi sai membru OMK hato’o mos hosi pais vizinu Austrália no Nova Zelândia.
Durante Reuniaun Datoluk Grupu Traballu, pais membru OMK sira koloka asuntu importante konaba situasaun negosiasaun bilaterais liu liu konaba asesu merkadu ba bens no serbisu nian.
Iha reuniaun ne’e, ezamina mós pergunta adisionais sira ne’ebé hato’o hosi pais membru OMK sira konaba Timor-Leste nia prontidaun hanesan lista verifikasaun ba kestaun sanitária no fitossanitária no apoio nasional ho subsídiu esportasaun sira iha setor agríkula.
Pais membru OMK sira mos kuntinua husu Timor-Leste atu atualiza liu liu konaba revizaun ba lejislasaun sira inklui planu asaun lejislativa nian hodi hatan ba iha medidas transparênsia OMK nian.
Reuniaun Datoluk Grupu Traballu ne’ebé hetan prezensa hosi reprezentante países membru OMK sira nu’udar reuniaun kontinuasaun hosi Reuniaun Dahuluk Grupu Traballu loron 1 outubru 2020 no Reuniaun Daruak Grupu Traballu iha loron 29 jullu 2021 ne’ebe halao iha kapital Dili.
Antes hakat ba faze Reuniaun Datoluk Grupu Traballu nian, Governu Timor-Leste halo tiha ona preparasaun ho kuidadoza ba dokumentu nesesariu sira ne’ebé sei sai referênsia ba países aderente sira liuhosi reuniaun bilateral ho pais membru intersante sira hanesan Estadus Unidus Amérika, Uniaun Europea, Austrália, Kanadá, Indonézia, Japaun, Filipina, Nova Zelandia no Kambodia.
Depois partisipa Reuniaun Datoluk Grupu Traballu Adezaun Timor-Leste ba OMK iha sesaun dader ho pais membru OMK sira, Ministru Koordenadór ba Assuntu Ekonómiku, Joaquim Amaral ho delegasaun Timor-Leste kontinua partisipa Reuniaun Sesaun Daruak Meza Redonda ho Parseiru Dezenvolvimentu sira iha sesaun lorokraik nian ne’ebe prezidi hosi Adjuntu Diretor Jeral OMK, Xiangchen Zhang.
Reuniaun ho Parseiru Dezenvolvimentu sira nu’udar seguimentu hosi reuniaun dahuluk ne’ebé halao tiha ona iha Dili tinan 2020.
Reuniaun ne’e nu’udár afirmasaun no vontade Timor-Leste nian konaba prontidaun Timor-Leste nian hodi sai membru OMK hodi bele hetan nafatin asistensia no apoiu hosi Parseiru Dezenvolvimentu sira iha epoka tuir mai.
Iha okazian antes hakat ba reuniaun ho parseiru dezenvolvimentu sira, Xefe Negosiador Timor-Leste ba Adezaun OMK nian, Joaquim Amaral ho komitiva hala’o tiha ona reuniaun intensiva ho parseiru dezenvolvimentu sira seluk hanesan Enhanced Integrated Framework (EIF) no International Trade Centre (ITC).
Delegasaun Timor-Leste ba Reuniaun Datoluk Grupu Traballu no reuniaun Sesaun Daruak Meza Redonda ho Parseiru Dezenvolvimentu sira, reprezenta hosi várias instituisoens estadu sira hanesan Ministériu Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, Ministériu Finanças, Ministeriu Agrikultura no Peskas,Ministeriu Justisa, Ministériu Transportes no Komunikasoins, Ministériu Turizmu, Komérsiu no Indústria, Ministériu Petróleu no Minerais inklui reprezentante hosi Ajensia autónoma sira hanesan SERVE, TradeInvest , IQTL no Banku Central Timor-Leste (BCTL).
Jornalista: Rogério Pereira Cáceres