Connect with us

Polítika

PLP Kestiona Lista Editál Veteranu Sira-Nian Ne’ebé Publika

Published

on

Hatutan.com (21 Janeiru 2025), Díli– Bankada PLP iha Parlamentu Nasionál laran susar no  lamenta tebes ho  lista editál veteranu nian ne’ebé públika  iha loron 15 fulan-Janeiru 2025 husi Ministériu Asuntu Kombatente Libertasaun Nasionál (MACLN) ne’ebé hetan protestu makaas husi veteranu sira inklui mós públiku.

Lee Mós: Públiku Bele Submete Reklamasaun bá Lista Veteranu Ne’ebé Fó Sai Ona

Komunidade sira hakat ba kuadru avizu hodi haree naran veteranu sira ne’ebé rejistu iha tinan 2009. Foto/Tome da Silva

Bankada PLP haktuir Lei Númeru 3/2006 iha 12 Abríl kona-bá Estatutu Kombatente Libertasaun Nasionál estabelese mekanizmu bá rekoñesimentu no valorizasaun bá veteranu no kombatente libertasaun nasionál ne’ebé dedika sira-nia moris bá luta libertasaun Pátria Timor-Leste.

“Maski nune’e, depois IX Governu públika lista editál hosi rejistu segundu nian 2009 bá kombatente libertasaun nasionál iha munisípiu no postu-administrativu sira iha Timor-Leste iha 15 Janeiru 2025, mosu deskontentamentu no protestu hosi veteranu sira iha parte oioin,” Deputadu Bankada PLP Helder Freitas ho kódigu rezisténsia  ‘Kamarudin’ haktuir Deklarasaun Polítika Bankada PLP nian iha Plenária PN, Tersa (21/01/2025).

Advertisement

Bankada PLP haktuir situasaun ida-ne’e alarmante no sai preokupasaun públika, tán ne’e liuhosi deklarasaun ida-ne’e, PLP hakarak solidariza ho veteranu sira ne’ebé naran ekskluidu no sira ne’ebé la hetan rekoñesimentu hosi Governu ida-ne’e como deve ser.

PLP mós hakarak hato’o ninian Deklarasaun Polítika ida-ne’e hodi aborda ninian preokupasaun kona-ba lista editál ne’e rasik, iha pontu lima tuir-mai:  

  1. IX Governu Konstitusionál laiha Seriedade no Polítika Klara hodi rezolve asuntu Veteranu Iha Timor-Leste

Mezmu IX Governu  konstitusionál iha ninian programa haktuir asaun oioin atu rezolve problema Kombatente Libertasaun Nasionál, mas Governu ida-ne’e sei falla hodi identifika loloos veteranu no antigu kombatente sira. Tan ne’e mak lista editál ne’ebé taka ona iha munisípiu no postu administrativu sira iha Timor-Leste la-inklui figura balu ne’ebé fó sira-nia dedikasaun signifikativu iha luta naruk bá libertasaun populár ida-ne’e. 

Hosi totál 124,782 iha rejistu segundu nian iha 2009, naran ne’ebé sai mak ho total 92,591, tuir eskalaun no grau oioin. Signifika, kuaze rihun 33 kombatente mak eskluidu iha rejistu segundu ne’e.  Ida-ne’e númeru ida boot tebes. 

  1. IX Governu konstitusionál Intensionálmente no Sistemátikamente Dezvaloriza no Trosa Veteranu Sira

Hodi kompara pensaun bá veteranu sira tuir Lei Nú. 3/2006, ne’ebé la’o ona durante tinan 18, altera tiha ho Lei Nú. 3/2024 iha 12 Juñu 2024, Nono Governu Konstitusionál hatún pensaun ba veteranu sira ba nivel ida ne’ebé bele klasifika hanesan dezvalorizasaun sistemátika ka trosa ba veteranu sira.

  1. IX Governu Konstitusionál La-kohi Veteranu Sira Eziste Iha Timor-Leste

Governu ida hatudu katák sira lakohi veteranu eziste iha Timor-Leste. Hodi rona ho atentu deklarasaun hosi Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão iha loron 16 fulan-Janeiru 2025  relativamente lista editál, Primeiru-Ministru dehan katák nia la hatene buat ruma kona-bá lista editál ne’e tanba nia la’ós veteranu ida.

  1. IX Governu Konstitusionál Partidariza Asuntu Veteranu, Depois Partidariza Administrasaun Públika

Depois IX Governu ukun, Governu ida-ne’e hamosu asaun oioin ne’ebé iha tendénsia atu partidariza asuntu veteranu, konsistentemente hanesan partidariza asuntu administrasaun públika.

  1. IX Governu konstitusionál Koloka Nafatin Timor-Leste Iha Mapa Nu’udar País Ida Frajil Iha Mundu

PLP konxiente katák asuntu veteranu ne’e asuntu nasionál ida ne’ebé sériu iha edifikasaun Estadu Direitu Demokrátiku, Justisa Sosiál, Direitu Umanu, no Dezenvolvimentu Sustentative. Tan ne’e, ho polítika ne’ebé mukit hosi IX Governu, ho esforsu sistemátika atu dezvaloriza no apaga ezisténsia hosi veteranu sira iha Timor-Leste,

Iha sorin seluk Vise-Ministru Asuntu Parlamentár Adérito Hugo da Costa, hateten kona-bá lista editál veteranu sira rejistu iha tinan 2009 hasai bá públiku ne’e atu fó públiku hodi bele halo reklamasaun durante loron 60 nian laran. Tán ne’e, verifikasaun bá dadus veteranu 2003-2005 komesa halo implementasaun iha 2009 deteta katák iha falsifikasaun demaziadu no mosu politizasaun verifikasaun  iha dadus iha etapa primeiru.

“Agora involve veteranu feto-mane hodi bele kuidadu didi’ak sasán sira ne’e, sé segundu faze ne’e mak nafatin iha falsifikasaun dokumentu entaun iha problema ruma, entaun MACLN presiza haree iha loron  60 nian laran,”  Vise-Ministru Asuntu Parlamentár Adérito Hugo da Costa esklarese.

Advertisement

Jornalista Estajiária: Zita Menezes

Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Polítika

Orsamentu Prezidente Repúblika US$12.175.212 Aprova iha Espesialidade

Published

on

By

Hatutan.com, (13  Novembru  2025), Díli- Parlamentu Nasionál aprová ona Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 2026 ne’ebé aloká bá  Prezidente Repúblika ho montante US$12.175.212 iha faze  espesialidade ho votasaun a-favór 44 , abstensaun 20  no kontra zero.

(more…)

Continue Reading

Polítika

PN Aprová Proposta OJE 2026 Biliaun $2.291 iha Jeneralidade

Published

on

By

Hatutan.com, (07 Novembru 2025), Díli– Parlamentu Nasionál  (PN), Sesta (07/11/2025), aprová ona Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2026 ho montante biliaun $$2.291 iha faze jeneralidade ho votu a-favór 42, abstensaun 23 no kontra zero.

(more…)

Continue Reading

Polítika

Estadu Timor-Leste Asegura Hela Millaun $39 Ne’ebé Tama Ilegál

Published

on

By

Hatutan.com, (07 Novembru 2025), Díli– Ministru Interiór, Francisco da Costa Guterres, klarifika katak Estadu Timor-Leste asegura ona orsamentu millaun $39 husi montante millaun $42 ne’ebé tama illegal husi Singapura mai Timor-Leste.

(more…)

Continue Reading

Trending