Hatutan.com, (06 Agostu 2025), Díli—Komisaun Anti-Korrupsaun (CAC-sigla portugés) sei halo investigasaun prelimináriu bá kazu servisu fornesimentu kombustivel no servisu manutensaun karreta sira iha Rádiu Televizaun Timor-Leste, Empreza Públiku (RTTL,E.P) ne’ebé deskonfia iha abuzu podér no hamosu prejuízu bá Estadu.
Lee Mós: SEKOMS “Fase-Liman” Bá Irregularidade iha Projetu Sira iha RTTL,E.P

Komisáriu Komisaun Anti-Korrupsaun, Rui Parreira dos Santos
Komisáriu Komisaun Anti-Korrupsaun, Rui Parreira dos Santos, Kuarta (06/08/2025), informa bá Hatutan.com hateten CAC tenke bá rekolla dokumentu sira no prova sira seluk hodi bolu mós kompañia sira ne’ebé maka sai manán na’in iha konkursu servisu fornesimentu kombustivel no servisu manutensaun karreta iha RTTL,E.P hodi hatene prosesu ne’e.
“Ha’u hanoin CAC la haree de’it bá publikasaun no ema konta iha mídia sosiál, maibé CAC iha mekanizmu rasik oinsá atu rekolla informasaun sira ne’e, rekolla liuhosi dokumentu, depois sei iha indísiu krime CAC halo averiguasaun kle’an, investigasaun prelimináriu, depois maka haree katak sei iha krime, CAC halo partisipasaun bá Ministériu públiku, depois iha delegasaun tun mai, CAC kompleta investigasaun,” Komisáriu CAC, Rui Parreira hateten.
Nia hatutan, CAC nia prosesu la’o hela baibain bolu KKN tanba CAC hala’o nia servisu la refere de’it bá NGO hakilar maka CAC halo servisu. Maibé, servisu ne’e tenke tuir planu, orsamentu ne’ebé iha, tenke halo tratamentu sira ne’e bazeia bá regra sira.
“Ita labele, ultrapasa ho regra sira ne’ebé maka iha, sei lae ema dehan komisáriu CAC ho nia ema sira ne’e naran soke tun no soke sa’e,” Komisáriu Rui Pereira hateten.
Fó hanoin fali katak, Prezidente Konsellu Administrasaun Rádiu Televizaun Timor-Leste, Empreza Públiku (RTTL,E.P), Elizeu Isaac Fernandes, deskonfia halo abuzu podér no hamosu prejuízu ba Estadu iha foti desizaun ba projetu servisu fornesimentu kombustivel ho servisu manutensaun karreta iha RTTL,E.P.
Lee Mós: Kazu Projetu Fornesimentu Kombustivel ho Manutensaun Karreta RTTL,E.P, PM Xanana Orienta SEKOMS Expedito Ximenes Responde
Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, uza nia kompeténsia hodi hatún despaxu fó projetu servisu fornesimentu kombustivel ho servisu manutensaun karreta ba kompañia rua (2) ne’ebé la prienxe rekizitu iha selesaun dokumentu no aprezenta presu boot ka la razoavel.
Tuir dokumentu relatóriu avaliasaun servisu fornesimentu kombustivel ho klasifikasaun importante no númeru referénsia 07/Ekipa Juri/RTTL,E.P/IV/2025 ne’ebé Hatutan.com asesu hatudu, katak ekipa juri ho nia kompozisaun hanesan Marcelino Osorio (prezidente juri), Lenia de Fátima Moreira (juri), ho Melchior Tino Ribeiro Rodrigues (juri) halo enkontru iha loron 25 fulan-Abríl 2025, deside kompañia Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda, hodi fornese kombustivel ba RTTL,E.P ho razaun presu razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete kompletu tuir duni rekizitu ne’ebé RTTL,E.P mensiona.
Iha tabela avaliasaun dokumentu ba projetu servisu fornesimentu kombustivel ho nia kustu ka presu $40,000.00, hatudu kompañia Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda hetan valor 130 no aprezenta montante orsamentu ki’ik $34,39.
Kompara ho kompañia Mãe da Graça Unipessoal, Lda, ne’ebé prezidente Konsellu Administrativu RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, indika hodi manan fali servisu fornesimentu kombustivel ba RTTL,E.P ho kustu $35,78 no hetan valor iha avaliasaun dokumentu 115 de’it.
Iha dokumentu karta akompañamentu ne’ebé Diretora Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, Noviana de Fátima Nahak, asina iha loron 29 fulan-Abríl 2025, hato’o ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, reiteira tan katak bazeia ba rezultadu enkontru ekipa juri iha loron 25 fulan-Abríl 2025, hodi foti desizaun ba servisu fornesimentu kombustivel deside ba Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda mak sai nu’udár manan na’in, ho razaun presu ne’ebé razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete ho kompletu.
Lee Mós: AJAR-FONGTIL husu CAC ho IGE Investiga Prezidente RTTL,E.P
Iha fali loron 30 fulan-Abríl 2025, Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, hato’o pedidu aprovasaun relatóriu avaliasaun servisu fornesimentu kombustivel ho númeru referénsia 31/D.E/RTTL,E.P/IV/2025, ba Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, atu aprova pedidu relatóriu avaliasaun servisu fornesimentu kombustivel.
Iha loron 13 fulan-Maiu 2025, Prezente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, hatún despaxu husu favor Diresaun Nasionál Administrasaun no Finansas (DNAF) trata asuntu ne’e fó oportunidade ba kompañia Mãe da Graça Unipessoal, Lda, ho razaun iha esperiénsia servisu hamutuk ne’ebé ho kometimentu ba servisu kualkér tempu.
Iha loron hanesan Diretóra Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, Noviana de Fátima Nahak, hakerek no asina mós despaxu hodi husu ba Departamentu Aprovizionamentu prosesa pedidu ida-ne’e tuir despaxu Prezidente no regra rejime aprovizionamentu.
Iha fali dokumentu seluk kona-bá servisu fornesimentu manutensaun karreta RTTL,E.P nian ho montante orsamentu $20,000.00, ekipa juri ho nia kompozisaun juri mak hanesan, Marcelino Osorio (prezidente juri), Lenia de Fátima Moreira (juri), ho Melchior Tino Ribeiro Rodrigues (juri) halo enkontru hodi foti desizaun ba servisu fornesimentu manutensaun ba karreta deside ba kompañia Fe Loog Unipessoal, Lda hodi halo manutensaun ba karreta RTTL,E.P ho razaun presu razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete ho kompletu tuir rekiziti ne’ebé RTTL,E.P husu.
Iha avaliasaun dokumentu ba projetu fornesimentu manutensaun ba karreta RTTL,E.P, kompañia Fe Loog Unipessoal, Lda hetan valor 130 no kompañia Fastep, Lda ne’ebé Prezidente RTTL,E.P Elizeu Isaac Fernandes, indika hetan de’it valor 110 tanba rekizitu sira hanesan TIN laiha no estatutu kompañia nian laiha.
Iha loron 29 fulan-Abríl 2025, Diretora Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, Noviana de Fátima Nahak submete karta akompañamentu ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, ho númeru referénsia 98/DNAF-RTTL,EP/IV/2025, hodi solisita ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, atu bele hetan aprovasaun ba relatóriu ida ne’ebé ekipa juri deside kompañia Fe Loog Unipessoal, Lda maka manan hodi halo manutensaun ba karreta RTTL,E.P ho razaun presu razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete kompletu.
Lee Mós: Deskonfia Prezidente RTTL,E.P Halo Abuzu Podér no Hamosu Prejuízu Ba Estadu iha Projetu Fornesimentu Kombustivel no Manutensaun Karreta
Iha loron 13 fulan-Maiu 2025, prezidente RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes hatún despaxu husu favor ba DNAF atu trata asuntu ne’e no fó oportunidade ba kompañia Fastep, Lda tanba bazeia ba esperiénsia servisu hamutuk ne’ebé profisionál no prontu ba RTTL (……)
Iha entrevista Hatutan.com ho Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, konfirma nia servisu fatin, Kinta (17/07/2025) hateten desizaun ne’ebé nia foti tanba kompeténsia ierarkia foun RTTL,E.P nian.
Elizeu Isaac Fernandes argumenta katak ba kestaun administrasaun iha konkursu ba servisu fornesimentu kombustivel ho servisu fornesimentu manutensaun ba karreta RTTL,E.P nian ne’e bele ekipa juri halo avaliasaun no ierarkia mós tenke halo avaliasaun.
“Entaun, ita bele dehan katak depois ha’u mai iha ne’e (RTTL,E.P_red) mós enfrenta situasaun hanesan. Primeiru, karreta sira kuaze abandonadu, karreta hotu ne’ebé bá hadi’a iha ne’ebá ninia identifikasaun ne’e maka aat boot, ka hanesan prejudika gasta boot, prejudika RTTL tenke gasta kedan bá masin sira ne’e, maibé depois ita haruka mekániku sira haree karreta aat maka travaun, mina bomba no buat sira ne’e hotu. Entaun bainhira tenderizasaun kompañia ne’e mai kompete nafatin no ita bele dehan katak hanesan ierarkia ida, kuandu ita haree katak buat ida-ne’e iha ona tendénsia hanesan, ita atu dehan katak liña ida maka ema atu sobu la di’ak,” Elizeu Issac Fernandes argumenta.
Elizeu Isaac Fernandes haktuir, agora hanesan ierarkia tanba nia haree katak servisu ne’ebé la tuir saída maka nia hakarak ne’e hanesan ofisina nian, karreta aat ida mosu fali hanoin ida, mosu fali identifikasaun ida, buat sira ne’e hotu, depois nia asume pasta Prezidente RTTL, E.P karreta sira ne’e nia tenke bá haree fila fali oinsá atu buka fatin seluk hodi bele ajuda halo manutensaun karreta balun buat sira ne’e hotu.
Tuir Elizeu nia hanoin katak, tempu ona troka fila-fali bá kompañia foun ruma hodi halo servisu másimu liután, tanba ne’e to’o agora kompañia ne’ebé manan tenderizasaun, servisu hela no laiha lamentasaun ruma husi kondutór sira katak servisu la di’ak no laiha lamentasaun ruma husi lojistiku katak servisu la di’ak.
Kona-bá desizaun husi despaxu ne’ebé prezidente RTTL,E.P hatún hodi fó ba kompañia rua ne’ebé la prienxe rekizitu iha selesaun dokumentu no hatán valor ki’ik iha selesaun dokumentu inklui aprezenta kustu boot bele viola Rejime Jurídiku Aprovizionamentu (RJA) ba Kontratu Públiku no Respetiva Infrasaun iha Dekretu-Lei Nú.22/2022, loron 11 fulan-Maiu, iha artigu 64 (rekizitu adjudikasaun/Critério de adjudicação) nian, Elizeu Isaac Fernandes, afirma ekipa juri sira ne’ebé servisu nia sempre hateten tiha ona katak haree kompañia ne’ebé maka di’ak, kompañia ne’ebé servisu ho responsabilidade, la bele haree kompañia sira ne’ebé halo servisu hodi fó todan bá RTTL, E.P.
Elizeu afirma tan sira mai nafatin juri antigu ho kompañia antigu mai nafatin no nia hanesan prezente foun ida, la bele tuir ritmu (irama) antigu nian.
Kona-bá aktu ida-ne’e hatudu katak prezidente RTTL,E.P uza nia kompeténsia hodi halo abuzu podér no deskonfia no hamosu prejuízu ba Estadu, Elizeu Isaac Sarmento hatutan, lideransa ida, hanesan iha topu ida, nia mós podér atu define, kuandu buat ruma laloos, labele haree bá buat sala, halo sala de’it, maske fó ona konfiansa bá sira hodi halo prosesu ida, maibé prosesu ne’e maka haree katak la la’o tuir buat ne’ebé maka haree katak ida ne’e la bele no la presiza, tanba situasaun iha RTTL ne’e komplikadu, karreta sira abandonadu hela.
Jornalista: Marcelino Tomae