Hatutan.com, (01 Setembru 2025), Díli– Bankada Parlamentár CNRT respeita Liberdade opiniaun no respeita mós kritíka sira husi akadémiku ho sosiedade sivíl sira kona-ba sira-nia pozisaun deskorda atu Parlamentu Nasionál sosa karreta foun ba reprezentante povu sira-nian iha uma fukun.
Lee Mós: Parlamentu Nasionál Presiza Karreta Foun no Orsamentu Aprova Tiha Ona iha OJE 2025

Membru PN husi Bankada CNRT, Natalino dos Santos ho Patrocinio Fernandes. Foto/Repro
Membru Parlamentu Nasionál husi Bankada CNRT, Patrocinio Fernandes, Segunda (01/09/2025), realsa kritíka no reasaun opiniaun públiku ne’e hatudu katak ema hotu-hotu sensivél ba asuntu estadu no nasaun nian.
Deputadu Patrocinio Fernandes hateten públiku bele haree katak Deputadu sira dalabarak hola desizaun ba sira nia aan, maibé iha prinsípiu desizaun ne’ebé Parlamentu hola haree ba realidade no difikuldade sira ne’ebé Parlamentu rasik infrenta iha dezafiu ka difikuldade sira ne’ebé PN enfrenta bainhira knaar nu’udár konstituisaun fó, liuliu kona-bá knaar fiskalizasaun.
“Ha’u nafatin respeita opiniaun kritíka ne’ebé mai husi sosiédade sivíl no estudante sira, ne’e hatudu katak ema hotu-hotu iha interese ba estadu no nasaun ida-ne’e, no fó hanoin ba malu nafatin para órgaun estadu sira bele foti desizaun aposta ba interese Estadu no nasaun nian,”Deputadu Patracinio Fernandes tenik.
Iha fatin hanesan membru PN husi Bankada CNRT, Natalino dos Santos hatutan tán katak publikú sira nian direitu, labele bandu sira, tanba estadu ne’e direitu demokratiku, ema hotu-hotu iha direitu atu halo espresaun tanba konstituisaun fó dalan bá sira.
“Sé demostrasaun ne’e relevante ukun na’in sira hato’o ba sé tenke haree ho responde karik sira nian ezijensia ne’e pertinente ita presiza konsidera, agora sira nian demostrasaun presiza iha koridór no ita hotu moris iha estadu demokratiku tenke submete bá lei,” nia tenik.
Hosi sorin seluk, Senadu Estudantil Universidade da Paz (UNPAZ) liuhosi konferénsia imprensa, afirma sira-nia pozisaun kontra desizaun politíka Parlamentu Nasionál ne’ebé atu sosa karreta foun bá Deputadu sira iha tinan 2025.

Senadu Estudantil Universidade da Paz (UNPAZ)
Portavós Estudantil UNPAZ, Elderito Pinto Salsinha, hateten senadu estudantil UNPAZ kontra no la konkorda total desizaun politíká husi Deputadu sira iha uma fukun PN, ne’ebé hakarak sosa viatura foun unidade 65 ba deputadu sira ho montante millaun $4,2.
Senadu estudantil UNPAZ konsidera la nesesáriu atu sosa viátura ba pdputadu sira ho razaun mak hanesan tuir mai ne’e;
- La presiza atu sosa tán karreta luxu bá Deputadu sira, tanba karreta ne’ebé daudaun Deputadu sira utiliza ho kondisaun permite hela no laiha indikasau ruma katak karreta hirak ne’e avaria ona.
- Deputadu sira hetan ona karreta marka prado no laptop no regalia oin-oin hanesan subsidiu bá alojamentu, subsidiu bá tratamentu saúde, subsidiu bá pulsa telefonika, inklui subsídiu seluk tán.
- Husu ba Deputadu sira atu labele gastu orsamentu jeral estadu arbiru hodi fó previlezu bá Deputadu sira, tanba kultura aat ida-ne’e la fó benefisíu bá povu, maibé husu atu investe iha setór produtivu sira hodi fó rendimentu bá estadu inklui kriá kampu traballu bá joven sira. Tanba iha dadus hatudu katak Timor-Leste dezempregu 51%, no má-nutrisaun aas 47,1%. Tán ne’e senadu estudantil UNPAZ afirma katak la nesesáriu atu sosa karreta bá Deputadu sira.
- Universidade da Paz husu bá Parlamentu Nasionál atu uza orsamentu ne’ebé iha atu uza OJE ne’ebé iha hodi halo dezenvolvimentu hanesan infraestrutura bazikú hanesan Bee-Moos inklui eletrisidade bá suku no aldeia sira ne’ebé seidauk asesu.
- Senadu Estudanti UNPAZ konsidera desizaun politikú ne’ebé Parlamentu Nasionál deside nu’udár aktu korrupsaun legál, tanba sira rasik halo lei no sira rasik aprová hodi uza osan povu nianbá sira nian interese.
Bazeia bá preokupasaun hirak ne’e maka senadu estudantil UNPAZ hakarak rekomenda bá Palramentu Nasionál no parte relevánsia katak husu bá Primiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão nu’udár Xefe Governu, presiza kaer prinsipiu interdepedénsia instituisionál hodi fó atensaun seriu bá Parlamentu Nasionál atu kansela imediatamente politiká sosa prado bá Deputadu sira,”tenik Portavós.
Senadu Estudantil UNPAZ husu bá Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Maria Fernanda Lay no Deputadu sira atu rezolve uluk kondisaun no situasaun real povu nian, antes deside Deputadu sira nian interese ne’ebé demaziadu tebes.
Senadu Estudantil UNPAZ husu bá PN atu hapara kultura sosa karreta tanba, la’ós karreta maka sai razaun bá Deputadu sira nian funsionamentu. Husu Deputadu sira atu hatudu responsabilidade loloos nu’udár reprezentante povu iha uma fukun Parlamentu Nasionál, la’ós ho pensamentu karreta luxu no direiru bá regalia oin-oin, ne’e la’ós reprezentante povu.
Jornalista: Zita Menezes