Hatutan.com, (06 Outubru 2025) Díli– Organizasaun na’in governamental (ONG) Asia Justice And Rights (AJAR) Timor-Leste ezije Ministériu Públiku (MP) aselera prosesu kazu projetu servisu fornesimentu kombustivel no manutensaun karreta iha Rádiu Televizaun Timor-Leste Empreza Públiku (RTTL,E.P) ne’ebé deskonfia envolve dirijente sira iha instituisaun média estatál ne’e.
Lee Mós: Foin Asume Kargu Prezidente RTTL,E.P Fulan-neen, Eliziu Isaac Fernandes Sai Arguidu

Diretór ezekutivu Asia Justice And Rights (AJAR), José Luis Oliveira. Foto/dok
Diretór Ezekutivu AJAR, José Luís de Oliveira, Segunda (06/10/2025), iha nia servisu fatin ba Hatutan.com husu Ministériu Públiku tenke aselera prosesu ne’e tanba buat ida korrupsaun ne’e agora buras loos iha rai ida-ne’e.
José Luís de Oliveira, afirma korrupsaun buras iha Timor-Leste tanba Ministériu Públiku, Tribunál, la funsiona ho di’ak hodi fó efetivu autór sira ne’ebé komete korrupsaun.
Nia hatutan, kazu hanesan Prezidente Konsellu Administrasaun Rádiu Televizaun Timor-Leste Empreza Públiku (RTTL,E.P) Elizeu Issac Fernandes komete tenke la’o tuir lei ne’ebé regula ona, tanba lei regula prosesual tramitu legál katak oinsá ida-ne’e maka tenke trata ema hotu hanesan iha lei nia oin.
Nia afirma, arguidu mós iha direitu bá prejolusaun inosénsia, maibé prejolusaun inosénsia ne’e prosesu ne’e ténke la’o lalais hodi bele deskobre katak Elizeu ne’e sala duni ka lae, sé Minisériu Públiku la’o lentu hanesan ne’e bainhira maka atu deskobre.
Nia afirma, bainhira Ministériu Públiku ho Tribunál halo servisu lentu nia konsidera atu husik de’it, Elizeu Issac Fernandes ne’ebé kondenadu hanesan arguidu.
“Enkuantu ita hatene katak ema ne’e sala ka la sala ténke la’o lalais, inklui mós bá ema Arguidu ne’e rasik, mezmu nia iha direitu prezunsaun inosénte, maibé direitu prezusaun inosénsia ne’e, sé bainhira maka ita la bele prevene ema nia akuzasaun sosiál katak nia sala,” José Luis hateten.
Nia dehan, dadaun ne’e, prosesu sira iha Tribunál ho Ministériu Públiku, sira ne’e, Investiga sasán la ho lalais, la ho profisionál halo ema la tauk hodi halo korrupsaun.
Nia fó referenssia katak, hanesan Elizeu Isaac Fernandes, foin sa’e, sai ona líder, maibé mós la tauk atu atu hola desizaun ne’ebé viola lei no iha dendensia korrupsaun, ne’e tamba sá?, tanba kulpa Tribunál, Komisaun Anti-Korrupsaun (CAC-sigla portugés), Ministériu Públiku la halo servisu ho didi’ak hodi halo ema tauk.
“Ne’e duni mai ha’u, situasaun hanesan ne’e, korrupsaun de faktu agora buras loos iha fatin barak, maibé medida atu kombate ne’e mak fraku loos, to’o agora mafiozu iha Azia ne’e mai dumina tiha iha ita nia rai, ne’e tamba sá? Tanba Ministériu Públiku, CAC mós la forte, Tribunál ne’e mós ema sosa tiha,” nia hateten.
Nia afirma, arguidu bele iha direitu prezunsaun inosénsia, maibé prezunsaun inosénsia hanesan Prezidente RTTL komete ona ida-ne’e ne’e la bele goja to’o rohan laek, lori tempu naruk.
“Hanesan uluk Ministru señior balu, uluk Prokuradór halo prosesu bá nia, nia dehan ha’u prezunsaun inosénsia, mais to’o agora la julga de’it, ne’e kulpa sé, ne’e Prokuradór maka sala tanba la halo esforsu atu julga ema ne’ebé ita deskonfia komete krime Korrupsaun,”. Tamba ne’e, tuir nia katak, Prosesu hanesan kazu projetu servisu fornesimentu kombustivel no manutensaun karreta iha RTTL ne’e parte Ministériu Públiku ténke aselera .
Prezidente Konsellu Administrasaun Rádiu Televizaun Timor-Leste, Empreza Públiku, (RTTL,E.P), Eliziu Isaac Fernandes, sai arguidu ba kazu projetu fornesimentu kombustivel no servisu manutensaun karreta iha RTTL,E.P.
Elizeu Issac Fernandes, simu pose hanesan Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P iha loron 13 fulan-Marsu 2025. Nune’e, to’o fulan-Outubru ne’e, nia foin assume knar ne’e ho tempu fulan-neen (6) liu loron-20-resin.
Informasaun ne’ebé Hatutan.com asesu hosi fonte iha Ministériu Públiku (MP) haktuir katak Prezidente RTTL,E.P Eliziu Isaac Fernandes, Sesta (03/10/2025), ba hatan ona iha MP ba kazu ho NUK: 0015/25.CACTL kona-bá fornesimentu kombustivel no servisu manutensaun karreta iha RTTL, E.P ne’ebé deskonfia abuzu poder, korrupsaun no hamosu prezuiju bá Estadu.
Iha Kuarta (01/10/2025), dirijente RTTL,E.P na’in-lima, kompostu husi na’in-rua presta deklarasaun iha parte dadeer no na’in-tolu seluk mai presta deklarasaun iha parte loraik iha MP relativa mós ho kazu projetu servisu fornesimentu kombustivel ho servisu manutensaun karreta nian.
Sira hirak ne’ebé ba presta deklarasaun iha MP ona ne’e mak hanesan Azinho Matus Fernandes, nu’udár Xefe Departamentu Aprovizionamentu, Noviana de Fátima Nahak, eis-diretóra Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, ho membru ekipa juri ba konkursu projetu servisu fornesimentu kombustivel ho servisu manutensaun karreta RTTL,E.P nian mak hanesan, Marcelino Osorio (prezidente juri), Lenia de Fátima Moreira (juri), ho Melchior Tino Ribeiro Rodrigues (juri).
Fó hanoin fila katak Prezidente Konsellu Administrasaun Rádiu Televizaun Timor-Leste, Empreza Públiku (RTTL,E.P), Elizeu Isaac Fernandes, deskonfia halo abuzu podér no hamosu prejuízu ba Estadu iha foti desizaun ba projetu servisu fornesimentu kombustivel ho servisu manutensaun karreta iha RTTL,E.P.
Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, uza nia kompeténsia hodi hatún despaxu fó projetu servisu fornesimentu kombustivel ho servisu manutensaun karreta ba kompañia rua (2) ne’ebé la prienxe rekizitu iha selesaun dokumentu no aprezenta presu boot ka la razoavel.
Tuir dokumentu relatóriu avaliasaun servisu fornesimentu kombustivel ho klasifikasaun importante no númeru referénsia 07/Ekipa Juri/RTTL,E.P/IV/2025 ne’ebe Hatutan.com asesu hatudu, katak ekipa juri ho nia kompozisaun hanesan Marcelino Osorio (prezidente juri), Lenia de Fátima Moreira (juri), ho Melchior Tino Ribeiro Rodrigues (juri) halo enkontru iha loron 25 fulan-Abríl 2025, deside kompañia Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda, hodi fornese kombustivel ba RTTL,E.P ho razaun presu razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete kompletu tuir duni rekizitu ne’ebé RTTL,E.P mensiona.
Tabela avaliasaun dokumentu ba projetu servisu fornesimentu kombustivel ho nia kustu ka presu $40,000.00, hatudu kompañia Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda hetan valor 130 no aprezenta montante orsamentu ki’ik $34,39 kompara ho kompañia Mãe da Graça Unipessoal, Lda, ne’ebé prezidente Konsellu Administrativu RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, indika hodi manan fali servisu fornesimentu kombustivel ba RTTL,E.P ho kustu $35,78 no hetan valor iha avaliasaun dokumentu 115 de’it.
Iha dokumentu karta akompañamentu ne’ebé Diretora Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, Noviana de Fátima Nahak, asina iha loron 29 fulan-Abríl 2025, hato’o ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, reiteira tan katak bazeia ba rezultadu enkontru ekipa juri iha loron 25 fulan-Abríl 2025, hodi foti desizaun ba servisu fornesimentu kombustivel deside ba Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda mak sai nu’udár manan na’in, ho razaun presu ne’ebé razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete ho kompletu.
Iha dokumentu karta akompañamentu ne’ebé Diretora Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, Noviana de Fátima Nahak, asina iha loron 29 fulan-Abríl 2025, hato’o ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, reiteira tan katak bazeia ba rezultadu enkontru ekipa juri iha loron 25 fulan-Abríl 2025, hodi foti desizaun ba servisu fornesimentu kombustivel deside ba Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda mak sai nu’udár manan na’in, ho razaun presu ne’ebé razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete ho kompletu.
Iha fali loron 30 fulan-Abríl 2025, Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, hato’o pedidu aprovasaun relatóriu avaliasaun servisu fornesimentu kombustivel ho númeru referénsia 31/D.E/RTTL,E.P/IV/2025, ba Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, atu aprova pedidu relatóriu avaliasaun servisu fornesimentu kombustivel.
Iha loron 13 fulan-Maiu 2025, Prezente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, hatún despaxu husu favor Diresaun Nasionál Administrasaun no Finansas (DNAF) trata asuntu ne’e fó oportunidade ba kompañia Mãe da Graça Unipessoal, Lda, ho razaun iha esperiénsia servisu hamutuk ne’ebé ho kometimentu ba servisu kualkér tempu.
Iha fali dokumentu seluk kona-bá servisu fornesimentu manutensaun karreta RTTL,E.P nian ho montante orsamentu $20,000.00, ekipa juri ho nia kompozisaun juri mak hanesan, Marcelino Osorio (prezidente juri), Lenia de Fátima Moreira (juri), ho Melchior Tino Ribeiro Rodrigues (juri) halo enkontru hodi foti desizaun ba servisu fornesimentu manutensaun ba karreta deside ba kompañia Fe Loog Unipessoal, Lda hodi halo manutensaun ba karreta RTTL,E.P ho razaun presu razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete ho kompletu tuir rekizitu ne’ebé RTTL,E.P husu.
Iha avaliasaun dokumentu ba projetu fornesimentu manutensaun ba karreta RTTL,E.P, kompañia Fe Loog Unipessoal, Lda hetan valor 130 no kompañia Fastep, Lda ne’ebé Prezidente RTTL,E.P Elizeu Isaac Fernandes, indika hetan de’it valor 110 tanba rekizitu sira hanesan TIN laiha no estatutu kompañia nian laiha.
Iha loron 29 fulan-Abríl 2025, Diretora Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, Noviana de Fátima Nahak submete karta akompañamentu ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, ho númeru referénsia 98/DNAF-RTTL,EP/IV/2025, hodi solisita ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, atu bele hetan aprovasaun ba relatóriu ida ne’ebé ekipa juri deside kompañia Fe Loog Unipessoal, Lda maka manan hodi halo manutensaun ba karreta RTTL,E.P ho razaun presu razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete kompletu.
Iha loron 13 fulan-Maiu 2025, prezidente RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes hatún despaxu husu favor ba DNAF atu trata asuntu ne’e no fó oportunidade ba kompañia Fastep, Lda tanba bazeia ba esperiénsia servisu hamutuk ne’ebé profisionál no prontu ba RTTL (……)
Jornalista:Marcelino Tomae