Hatutan.com, (07 Marsu 2023), Díli—Timoroan Vicky Tchong hanesan na’in bá rai husu bá Administradór postu administrativu Letefoho, António Manuel Soares atu rezolve polémika rai konstrusaun edifísiu Eskola Ensinu Sekundáriu Jerál (ESJ), Cesar Maulaka.

Timoroan Vicky Tchong hasai foto hamutuk ho nia avô feto iha sira nia uma Letefoho, iha tinan 1972. Foto/dok Vicky Tchong.

Vicky Tchong husu ne’e tanba antes ne’e administradór rasik mak foti mesak desizaun hodi lori Ministériu Edukasaun Juventude no Desportu (MEJD) mai konstrui edifísiu eskola ne’e ho sala de aula neen no okupa ninia rai privadu iha área Letefoho-Vila.

Lee Mós: Polémika Rai Konstrusaun Eskola Cesar Maulaka, Administradór Letefoho Husu MOP-MEJD Foti Desizaun

“Hanesan na’in ba rai hein nafatin hosi Administradór Letefoho António Manuel Soares atu rezolve duni kazu ne’e molok halo inaugurasaun bá edifsiu ne’e atu aban bainrua labele halo ami sai vítima, tanba rai ne’e ami nian duni,” Vicky Tchong hateten ba Hatutan.com via telefónika, Tersa (07/03/2023).

Vicky Tchong  haktuir katak, MEJD halo konstrusaun bá edifísiu eskola ne’e iha parte rai Estadu ne’ebé uluk fatin ne’e hanesan fatin públiku, ne’ebé utiliza ba merkadu, maibé fatin ne’e iha sira nia uma oin kedan no agora daudaun konstrusaun eskola alarga tiha edifísiu ne’e tama hodi okupa ra’i privadu ne’e kuaze metru 10×30.

Iha inísiu MEJD halo konstrusaun ne’e Vicky Tchong ba halo kedan rekalamasaun no hasoru direta Administradór Letefoho António Manuel Soares, hodi aprezenta preokupasaun katak, edifísiu ne’e okupa mós rai privadu sorin.

“Maibé iha momentu ne’ebá Administradór dehan katak, eskola ne’e halo temporáriu de’it. Tanba ne’e mak ha’u husu fali dehan, temporáriu ne’e to’o bainhira loos, tanba ne’e edifísiu públiku. Ha’u dehan ita uza rai hanesan ne’e ita viola tiha Lei rai ninian. Maibé administradór mós la esplika klaru provizóriu to’o bainhira. Tanba ne’e mak ami mós hein hela oinsa mak Administradór atu rezolve kona-bá rai ne’ebé MEJD okupa sorin ne’e,” nia haktuir tán.

Vicky Tchong  mós dehan katak, dokumentu kona-bá rai ne’e iha duni maibé iha funu nia laran, sira entrega hela dokumentu ne’e ba parente ida iha Letefoho mak asegura no nia sei buka-tuir hela tanba iha momentu ne’ebá situasaun funu.

“Dokumentu ne’e ha’u tenke buka-tuir fali tanba iha 1975 bainhira Indonézia tama Timor, iha kalan ida FALINTIL sira mak tun mai haruka ami ho família sira sai hosi uma ne’e tanba sira dehan katak, situasaun la di’ak. Kuandu ami sai, dokumentu rai nian entrega ba ami nia tiun ida no nia matebian ona. Ha’u tenke husu fali iha familia sira katak dokumentu ne’e sei iha ka la’e. Bainhira funu hotu ita fila-fali ba Letefoho até tempu ukun an mós ami nunka abandona ami nia rai ne’e tanba ami nia familia sira mós iha hela ne’ebá,” nia haktuir.

Vicky Tchong mós temi katak, família hotu-hotu no ema hotu-hotu iha Letefoho inklui atuál Administradór rasik hatene kona-bá rai ne’e ninia estatutu katak, rai ne’e pertense duni bá família Vicky Tchong.

Vicky Tchong. Foto/Dok Vicky Tchong

Antes ne’e mós Vicky Tchong  submete ona karta atu halo rejistu ba rai ne’e iha Diresaun Terras no Propriedade Munisipál Ermera iha Gleno.

Karta ne’ebé subemete ne’e atu bele hetan sertifikadu rai no parte Terras no Propriedade mak tenke fó, maibé realidade to’o agora Terras no Propriedade seidauk fó sertifikadu, oinsa mak husu ona sertifikadu rai nian.

“Tanba ne’e mak ha’u husu ona bá família sira iha Letefoho atu sai hanesan testemuña ba ami nia ezisténsia iha Letefoho ne’e mak ami hatama ona ba iha Parte Terras no Propriedade ne’e,” nia hateten tán.

Iha momentu nain ba rai hatama karta ne’e, parte Terras no Propriedade dehan katak, sira simu lai karta reklamasaun ne’e no tenke submete tuir prosesu Terras no Proriedade nian.

“Tanba atu halo nusa mós rai ne’e ami nian duni no ami hotu-hotu moris iha Letefoho iha rai ne’e duni.  Ha’u nia avó ne’e mós ema rai na’in la’ós ema la’o ida. Ha’u hatama ona karta reklamasaun ne’e desde tinan 2017 tanba ne’e ha’u la abandona rai ne’e. Durante ne’e ami ba hela de’it Letefoho maski ami nia uma tuan ne’e kondisaun la di’ak no labele hela, maibé bainhira ha’u ba Letefoho sempre hela iha ha’u nia primu nia uma ne’ebé besik hela ami nia uma ne’e,” nia konta tuir.

Iha inisiu konstrusaun, Administradór ho MEJD la konsulta ho parte na’in ba rai. Bainhira konstrusaun sa’e ona mak na’in ba rai hakfodak.

“Tanba ne’e maka bainhira ha’u hasoru-malu ho Administradór, ha’u husu dehan tanba saida mak la konsulta antes molok halo konstrusaun ne’e. Iha momentu ne’ebá administradór rekoñese katak, ida ne’e sira nia lapsu duni. Tanba ne’e, durante hasorumalu dalarua ho Administradór nia promete ba ami katak, nia sei entrega kazu ida ne’e ba MEJD ho Ministériu Obras Públika mak atu rezolve,” nia haktuir.

Vicky Tchong  hanesan na’in ba rai no hanesan komunidade lokál iha Letefoho konsidera administradór hanesan autoridade ida tenke hatene atu deside hodi halo konstrusaun ba edifísiu públiku no tenke hatene mós atu buka solusaun ba problema sira hanesan ne’e.

Lee Mós: Polémika Konstrusaun Eskola Cesar Maulaka, MEJD La Koordena ho Diresaun Terras no Propriedade Ermera

Polémika Rai Konstrusaun Eskola Cesar Maulaka, Xefe Suku Na’in-8 Sei Hato’o Petisaun bá MEJD, MOP no Komisaun G

Antes ne’e, Administradór postu administrative Letefoho, António Manuel Soares ba Hatutan.com rekoñese katak, nia parte la konsulta duni ho nain ba rai no mós autoridade lokál sira, iha desizaun atu konstrui edifísiu eskola ne’e iha fatin ne’e.

António Manuel Soares mós rekoñese katak, desizaun ne’ebé nia foti mesak hanesan abuzu de podér, maibé hakarak atu simu dezenvolvimentu iha Letefoho liuliu iha área edukasaun nian.

Tanba ne’e, António Manuel Soares entrega fali lapsu ida ne’e ba Ministériu Edukasaun Juventuide no Desportu atu foti desizaun.

Jornalista: Cipriano Colo