Hosi : Padre  Rolando, SDB

 Simu ba, hot-hotu han: ne’e, ha’u nia Isin, nebé, tan imi, sei saran ba mate

 Simu ba, hot-hotu hemu: ne’e, cálice ha’u Ran,  Ran aliança foun no rohan-laek  nebé tan imi no tan ema hotu sei nakfakar atu kasu salan.

Halo ida ne’e hodi hanoin Ha’u.

Obrigado ba Aman, nebe tan domin haruka nia Oan Mane mai atu soi ita:

Basa Maromak hadomi tebes mundu to’o fo Nia Oan Mane mesak, atu ema hotu nebe fiar iha Nia la bele lakon, maibe hetan moris rohan laek. (Jo. 3:16)

Obrigado ba Oan nebe halo tuir nia Aman nia hakarak

“Ha’u nia aihan mak halo tuir Ida nebe haruka Ha’u mai nia hakarak, hodi hala’o nia serbisu. (Jo. 4:34)

Obrigado ba Espiritu Santu nebe hamahan Virjem Maria:

Espiritu Santu sei tun ba o no Na’i aas liu hotu nia kbiit sei hamahan o. (Lc. 1:35)

Obrigado ba Maria nebe fiar Maromak nia liafuan

“Ne’e sa, Na’i nia atan oan mak ne’e. Halo tuir ita liafuan ba!” (Lc. 1:38)

Obrigado ba S. Jose nebe simu knaar atu sai Jesus nia aman hakiak, nune’e fo naran di’ak ba Maria ho nia Oan no la husik ema tuda Maria nudar “kous fetoran”

Nune’e Maromak nia Liafuan halo An ba ema no horik hamutuk ho ita.

Houri uluk kedas Liafuan iha nanis; Liafuan horik nanis ho Maromak; Liafuan mak Maromak. Houri uluk kedas Nia horik ho Maromak…. Liafuan ne’e halo An ba ema, no horik iha ita leet. Ami hare nia gloria, gloria nudar Aman nia Oan Mane mesak, nakonu ho grasa no lialos. (Jo. 1:1-2, 14)

Ne’e mak loron boot nebe ita selebra iha solenidade Kristu futar Isin no Ran  nian. La’os deit Nia Isin no Ran, maibe Maromak Liafuan (Logos) nebe halo An ba ema no horik ho ita. Iha dalan espesial, ita hanoin Kristu nia Isin no Ran duni, liuliu iha nia “presença real” iha Santisimu Sakramentu, maibe ita la bele haluha katak bainhira Jesus fo mai ita Nia Isin no Ran, Nia la fo nia Isin no Ran deit, maibe nia An tomak, Maromak los no ema los.

Padre Rolando, SDB

Tan ne’e, ita halo meditasaun iha festa ida ne’e kona ba Maromak nebe halo An ba ema no horik ho ita. Iha uniaun “hipostatika” nebe teologu sira haklaken iha Konsiliu Efeso nian iha tinan 431 no Konsiliu Nicea iha tinan 451, Maromak nia Liafuan nebe halo An ba ema iha natureza Maromak nian no natureza ema nian no natureza rua ne’e hela iha Jesus Kristu, nune’e Maria la’os deit Jesus ema nia inan maibe Mromak nia Inan tan nia kous Jesus Maromak-ema.

1. Paulo dehan: “Maski nia Maromak lo-los, Nia la hanoin nia An nudar Maromak, maibe Nia haraik an, hodi sai atan ida no halo An nudar ema; ema sira hare duni Nia nudar ema. Nia haraik An hodi halo tuir to’o mate, mate iha krus.” Fil. 2:6-8

Bainhira S. Francisco Asis halo presepiu uluk, nia konvida sarani sira hare no nia hatudu kondisaun kiak liu iha nebe Kosok Oan toba ba: balada han fatin, karau no bibi nia luhan. No nia dehan ba sarani sira: “Hare ba oin sa Maromak hadomi ita hodi hakarak moris iha fatin kiak ne’e.” Ita moris iha fatin nebe diak liu fatin ne’e. Presepiu nebe ita halo iha tempu Natal mesa bosok deit tanba la hatudu lolos kondisaun presepiu iha Be;lem.

Ita sarani barak haluha katak Maromak nebe halo An ba ema ne’e serbisu ho liman nudar badae ba tinan barak, hahu bainhira Nia fila hosi Jerusalem no sai obediente ba Maria no Jose to’o bainhira Nia hahu Nia apostoladu. Ho ida ne’e Nia hatudu serbisu nia dignidade, no serbisu nudar dalan santidade nian.

Ba tinan tolu, Jesus, Maromak los no ema los ne’e la’o lemo rai Israel, haklaken nia Aman nia reinu. La’os ona reinu iha nebe ema ta’uk hakbesik Maromak no ta’uk Maromak nia kastigu, maibe reinu iha nebe Maromak uluk mak hakbesik ema ho domin no familiaridade hodi bolu nia “oan doben”. Jesus hatudu ba ema hotu katak nia Aman ne’e la kole fo perdua no hakarak katak ita mos tenke hatene perdua. Liu fali ida ne’e, nia hanorin katak buat naran deit ita halo ba ita nia maluk sira, ita halo ba Nia rasik. No nia fo esemplu: la fo kastigu ba feto nebe ema toman halo sala, maibe dehan ba nia keta halo sala tan; nia hanoin ema moras sira hodi kona sira hodi fo isin diak ba sira; tanis hamutuk ho sira nebe tanis.

Ikus mai, iha kalan molok Nia atu mate, iha dalan sakramental iha paun no tua nia ilas, nia saran nia An ba Nia eskolante sira: Ne’e ha’u nia Isin, saran ba mate tanba imi; ne’e kalis ha’u Ran nian, nakfakar ba imi atu kasu sala. Halo ida ne’e hodi hanoin ha’u. No iha loron tuir mai, Nia saran duni nia An iha krus nudar buat karan maksoin nian atu soi ema hotu.

Bainhira amlulik ida reza Missa, nia halo presente buat nebe Jesus halo iha krus. Liturjista sira hanaran ne’e “memorial” katak “hanoin hodi halo presente”. La’os deit rekordasaun hanesan ita halo bainhira ita selebra loron restaurasaun independensia nian. Ita asiste ema hasa’e bandeira iha Tasi Tolu iha mea noite 20 fulan Maiu tinan 2002. Ita hanoin fali seremonia ne’e hodi hasa’e mos bandeira iha ita nia fatin iha loron 20 fulan Maiu tinan tinan, maibe buat nebe mosu iha Tasi Tolu la mosu fali iha ita idaidak nia fatin. Iha Missa, buat nebe Jesus halo iha krus mosu fali iha dalan sakramental iha ita idaidak nia fatin iha Missa laran.

No paun no tua sai duni Jesus, Maromak los no ema los. Ida ne’e mak ita hanaran “presensa real”. Dala ida tan, ita tenke insiste katak bainhira ita simu Ostia Konsagrada, ita la simu deit Kristu nia Isin, maibe Kristu tomak, Maromak los no ema los; nune’e mos ho Tua konsagradu; la’os deit Jesus nia Ran maibe Jesus tomak, Maromak los no ema los.

Ita iha Timor iha devosaun maka’as ba Santo Antonio Lisboa nian. Iha fatin seluk, ema hatene nia nudar Santo Antonio Padua nian, basa nia mate iha Padua iha Italia.

Loron ida, ema judeu ida, naran Bononillo, fo desafiu ba Padre Antonio. Nia la fiar katak Ostia Konsagrada ne’e Jesus duni. Maibe nia dehan katak nia sei la fo han ba nia kuda buru ba loron tolu hafoin lori nia ba prasa iha nebe nia sei prepara duut matak. Padre Antonio fali sei lori Santisimu. Kuda buru la han duut maibe hakneak karik iha Santisimu nia oin mak nia sei fiar. Santo Antonio hatan ba desafiu ne’e hodi halo jejum loron tolu. Ikus mai, loron to’o ona. Ema barak halibur an iha prasa. Bononillo husik nia kuda buru nebe la han loron tolu. Maibe bainhira nia hare duut no Santisimu, kuda buru ne’e la ba han duut maibe hakneak iha Santisimu nia oan. Hare ida ne’e Bononillo mos hakneak ona hodi fiar. Nia husu atu sai sarani, harii uma kreda boot ida ho nia rikusoi no haruka pintor ida atu pinta Santo Antonio ho Santisimu iha sorin ida, nia ho nia kuda buru fali hakneak iha sorin seluk.

Iha ita nia tempu, ita sarani sira la iha duvida katak Santisimu ne’e Jesus duni. Ita fiar katak bainhira ita simu “Kristu futar Isin”, ita simu duni Jesus. Maibe sarani barak haluha katak Jesus hakarak hametin relasaun domin ho ita. Tan ne’e sarani barak ba Missa deit iha loron boot sira … Quarta feira Cinzas, Pasqua, loron matebian, Natal. Kreda husu ita atu ba Domingo Domingo no bele karik loron seluk mos. Jesus rasik dehan: “Tebes, tebes, Ha’u tebes ba imi: imi la han karik Oan Mane nia isin, imi la hemu karik nia ran, imi sei la hetan moris iha imi. (Jo.6: 53) Ita nia moris espiritual, ita nia moris ho Maromak depende hosi ita nia partisipasaun iha Jesus nia saran An ba Nia Aman, no mos iha Jesus nia saran An mai ita.

Iha tan pontu ida nebe ita haluha. Molok amlulik fahe komuniaun, nia hatudu Ostia nebe nakfera ona ba povu hodi dehan: “Rahun-di’ak ba sira be tene ba Han-kalan Na’i nian. Ne’e Bibi-oan Maromak, be kasu mundo salan.” Ostia nakfera ne’e sinal ida katak Jesus halo An nakfera hodi fo Nia An mai ita. Jesus fo Nia An, no konvida mos ita atu fo ita nia an ba maluk sira. Molok Jesus fo Nia Isin no Ran ba apostolu sira, Nia fase lai sira nia ain no haruka sira atu hadomi malu hodi serbi malu. Kada vez ita simu Komuniaun, Jesus fo hanoin mos mai ita atu serbi malu. La to’o simu Jesus ho devosaun, presisa mos atu simu Jesus nia domin no lori domin ne’e ba ita nia maluk sira.

Ikus mai, ita rona iha konsagrasaun: “Ne’e ha’u nia Isin, saran ba mate tanba imi.” Kontrariu, ita rona fali kona ba soe bebe, prostituisaun, trafiku umanu. “Ne’e o nia isin, saran ba mate tanba ha’u nia ksolok, iresponsabilidade no karak.” Ita rona kona ba violensia domestika. “Ne’e o nia isin, saran ba mate tan ha’u nia emosaun.” Ita rona kona ba aman nebe husik nia fen no nia oan sira atu hola fali feto seluk. Ba fen no oan sira ne’e mos, aman ne’e dehan: “Ne’e imi nia isin, saran ba terus no mate sikolojiku mate tanba ha’u nia ksolok no laran la metin.” Iha mos sira nebe usa estadu nia osan ba sira rasik nia di’ak, hodi husik povu hetan susar tan osan nebe atu usa hakmaan povu sira nia todan usa fali ba ema ida-rua nia di’ak. Ema sira ne’e mos dehan: “Ne’e imi nia isin, saran ba mate no terus tanba ha’u, ha’u nia di’ak no luxu.”