Hatutan.com, (22 Fevereiru 2022), Díli—Comissao Anti Corrupcão (CAC) ofisialmente lansa Sistema Plataforma Online ba Deklarasaun Rendimentu Bens no Interese iha Salaun Laline Lariguto CNE, Colmera Dili, Tersa-feira (22/02).

Komisáriu CAC Sérgio Hornai. Foto/Hatutan.com.

Lansamentu ne’e hala’o iha ámbitu komemorasaun tinan 12 ezisténsia CAC, hamutuk ho xefia sira, rekursu umanu instituisaun autónomu, Inspetór kada ministériu no liñas ministériu sira.

Notisia iha Relasaun:CAC Kontinua Sensibiliza Lei MPCC iha Aileu

Komisáriu CAC Sérgio Hornai agradese no komprimenta konvidadu sira ninian disponibilidade tempu hodi mai partisipa iha serimónia loron ida ne’e ho tema “Lansamentu Ofisiál ba Plataforma Online Sistema Deklarasaun Bens no Intereses ne’ebé Regula iha Lei Medidas Prevensaun no Kombate Korrupsaun (MPCC).

Ho komemorasaun Decimo Segundo Aniversáriu CAC nian Sérgio Hornai hein katak bele sai nu’udár aktu importante atu hasa’e no hametin integridade ajente públiku Estadu nian ba prevensaun konflitu interese sira.

“Lei ne’e define ho klareza ba ema sira ne’ebé okupa kargu iha pozisaun estruturál no finansiál iha instituisaun públiku direta no indireta Estadu nian sei presta sira ninian deklarasaun ba autoridade kompatente ne’ebé lei ne’e temin ho naran Deklarasaun Rendimentu Bens no Interese,” Komisáriu Sérgio hateten iha intervensaun.

Komisáriu Sérgio konvida Timoroan sira ne’ebé assume kargu titulár politiku, servidór povu ho kargu xefia iha instituisaun públiku uza oportunidade ida-ne’e lolo liman no fó-hanoin ba malu hodi ko’alia kona-bá Lei MPCC ne’ebé tama ona iha vigór hahú Segunda-feira 22 Fulan Fevereiru tinan 2021.

Rejime juridiku deklarasaun mai ho medida administrativa no investigativa ho nia karakterístika obrigatóriu.

Ba ajentes deklarante sira sei presta sira nia deklarasaun hatu’ur medida jerál sira ba prevensaun, kona-bá rejime deklarasaun rendimentu, bein no interese, defini krimi korrupsaun, pena aplikável no meiu espesiál atu hetan no rai prova sira.

Rejime juridiku deklarasaun ne’e ko’alia mós kona-bá períudu deklarasaun ne’ebé deklarante sira  tenke aprezenta:

1) Deklarasaun inisiál, to’o loron-30 hafoin tomada-de-pose ba kargu ka hahú funsaun no iha informasaun kona-bá bens no interese ne’ebé iha to’o data simu pose kargu ha hahú funsaun;

2) Deklarasaun Anuál, to’o loron-31 Janeiru tinan tuirmai nian no kompletu tinan sivíl (1 Janeiru to’o 31 Dezembru);

3) Deklarasaun Finál, to’o loron-31 hafoin ramata kargu ka funsaun no kompleta períudu 1 Janeiru to’o data ramata kargu ka funsaun;

4) Deklarasaun Pós-ezersísiu, tinan-tinan, iha tinan tolu tuirmai depois remata kargu ka funsaun no kompleta tiha períudu fulan 12 tinan ida-ida nian, sura hosi loron no fulan ramata kargu ka funsaun;

6) Deklarasaun ne’e bele aprezenta iha tempu ne’ebé de’it, liuhosi inisiativa deklarante nian, bainhira de’it iha alterasaun ba ninia bens no interese.

7) Deklarasaun ad hoc, autoridade kompetente bele ezije ba kualkér ema ida-ne’ebé hala’o funsaun ka kargu públiku, ne’ebé la pertense ba lista hosi ema ne’ebé iha obrigasaun atu deklara, atu aprezenta deklarasaun ad hoc ida. Konteúdu deklarasaun nian.

Deklarasaun, ne’ebé aprezenta tiha ba autoridade kompetente, tenke tau ho informasaun ne’ebé kona-ba interese, rendimentu, bens, obrigasaun no despeza deklarante nian no ninia agregadu familiár nian, iha rai-laran no iha rai-liur.

Ho sabedoria ne’ebé Timoroan titulár politiku no servidór públiku sira iha hodi obedese ba implementasaun lei MPCC ne’e, atu hametin integridade Estadu mai hosi ajente servisu na’in públika Estadu ninian nu’udár responsabilidade boot atu hametin onestidade, transparénsia, no akuntabilidade ba povu no nasaun nian naran di’ak, orgullu no previléjiu iha luta kontra korrupsaun.

Iha tempu badak kargu titulár politiku sei ba deklara iha Tribunál Rekursu no kargu funsaun públiku nian sira sei mai deklara iha CAC.

Eseptu Prezidente Tribunál Rekursu, Prokuradór Jerál Repúblika ho Adjuntu Prokuradór no Provedór Direitus Humanus mai deklara iha CAC.

Komisáriu Sérgio mós esplika katak, órgaun soberanu haat (4) Tribunál, fiskalizadór, ezekutivu no Prezidente Repúblika, instituisaun autónomu ne’ebé mak Lei Nu. 7/2020 rekere tenki deklara ninian riku-soin inklui membru agregadu familiár sira tenki aprezenta.

Komisaun sei halo arolamentu ka rejista hotu sira ne’ebé ho kargu xefia no kargu polítiku ne’ebé sei mai presta sira ninia rikusoin tuir mapamentu Komisaun estabelese.

Komisaun husu no apela ba instituisaun hotu-hotu, sidadaun hotu-hotu inklui família, sira ne’ebé mak kaer kargu titulár no kaer kargu iha administrasaun públiku nian atu kolabora no kontribui ba implementasaun Lei MPCC.

Iha períudu aprezentasaun deklarasaun rikusoin ne’e, iha pontu balun importante ne’ebé mak presija deklarante sira hatene maka;

Ida, hahú nia momentu simu posse, Rua, finál tanba kargu ne’ebé nia kaer ne’e remata ohin ou aban bainrua iha tinan tolu nia laran tenki aprezenta ninian deklarasaun.

Tolu, Deklarasaun annuál katak funsionáriu sira ne’ebé tuir artigu  MPCC tinan-tinan hahú 31 Janeiru to’o iha 31 Dezembru hakarak ka lakohi hotu-hotu tenki deklara.

Haat, Post ezersísiu katak mandatu no kargu ne’ebé FP ida simu-asume hafoin la iha tán disvinkula hosi ninian pozisaun.

Ba deputadu sira nian mandatu hotu ona, la re-eleitu, membru governu ida troka tanba iha remodelasaun hodi obriga nia se’es hosi kargu.

Maibé, nia obrigatóriu tenki halo deklarasaun iha tinan tolu (3) ba iha CAC no TR atu hare’e durante nia azerse funsaun deskonfia iha manobra no aranju ruma ba iha konflitu interese.

Lima, iha kualkér momentu bele aprezenta deklarasaun ruma ba iha autoridade sira karik ema ne’e aprezenta ona ninian rikusoin, maibé manán jogu ruma iha casino ou SDSB, hetan doasaun ruma hosi doadór ruma ba nia hodi ninian rikeza aumenta iha ne’ebé presija halo artikulasaun.

Neen, Deklarasaun Ad-Hoc ka deklarasaun komplementár ruma ne’ebé instituisaun ne’e presija atu bele rona no simu hosi instituisaun sira ka ema sira ne’ebé mak sujeita ba deklarasaun maibé la vincula iha artigu 29 liuliu ba iha pesoál obrigadu deklara.

Prezente iha serimónia ofisiál ne’e mak reprezentante órgaun soberanu ezekutivu Ministru Prezidénsia Konsellu Ministru Fidelis Leite Magalhaes, Prokuradór Jerál Repúblika Alfonso Lopez, Ministru Edukasaun Armindo Maia, Vise Ministra Solidaridade Sosiál Signi Verdiál, Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL), Forsa Defesa (F-FDTL), órgaun judisiál Juiz Tribunál Rekursu, órgaun fiskaliadór Parlamentu Nasionál (PN).

Jornalista: Carmelita Isaac